نقش سازنده و غیرسازنده تقلید در کودکان
در سال‌های ابتدایی زندگی، کودکان با سرعت شگفت‌انگیزی مهارت‌های جدیدی را یاد می‌گیرند این مهارت‌ها می‌توانند شامل استفاده از اشیاء و اسباب‌بازی‌ها یا یادگیری اصول زبان مادری باشند. با وجود حجم عظیم اطلاعاتی که کودک باید در این مدت کوتاه جذب کند، این سوال پیش می‌آید که چگونه ممکن است یک کودک بتواند این همه مهارت را به سرعت فرا گیرد؟
تقلید در فرایند یادگیری کودکان
پاسخ به این سوال ممکن است در توانایی بی‌نظیر انسان در تقلید نهفته باشد. پژوهش‌های روانشناختی نشان داده‌اند که تقلید یکی از روش‌های اصلی یادگیری در کودکان است. این تقلید می‌تواند به دو صورت انجام شود: تقلید از آنچه که می‌بینند و آنچه که می‌شنوند. مشاهده رفتار دیگران، به ویژه والدین یا اطرافیان، می‌تواند نقش بزرگی در یادگیری مهارت‌های جدید ایفا کند به عنوان مثال، کودکان خردسال به راحتی رفتارهایی ساده، از جمله حرکات سر و صورت یا تقلید صدای والدین خود را انجام می‌دهند.
تمام والدین از زمانی که فرزندشان برای اولین بار رفتار خاصی را تقلید می‌کند، احساس شادی و افتخار می‌کنند و به‌طور مداوم از کودک می‌خواهند که آن حرکت را دوباره تکرار کند طبق تحقیقات روانشناختی، تقلید در مراحل اولیه زندگی کودک تاثیرات عمیقی بر شکل‌گیری شخصیت و رشد اجتماعی او دارد. این رفتار تقلیدی به کودکان کمک می‌کند تا در دو سال اول زندگی خود، علاوه بر رشد زبانی، توانایی‌های اجتماعی خود را نیز به خوبی تقویت کنند.
تقلید در کودکان فطری است یا آموختنی؟
یکی از سوالات جالبی که در مورد رفتارهای تقلیدی در کودکان مطرح می‌شود، این است که آیا این توانایی ذاتی و فطری است، یا اینکه کودکان آن را از طریق تجربه و آموزش یاد می گیرند؟ در ابتدا، بسیاری از پژوهشگران بر این باور بودند که کودک در سال اول زندگی‌اش می‌تواند مهارت تقلید را به‌دست آورد و آن را به طور عمدی انجام دهد اما تحقیقات جدیدتر نشان داده‌اند که انسان‌ها بلافاصله پس از تولد قادر به تقلید از رفتارهای دیگران هستند.
توانایی تقلید در نوزادان، به ویژه در ساعت‌های ابتدایی زندگی آنها، بر اساس پژوهش‌های علمی به اثبات رسیده است مطالعات اولیه بر روی نوزادانی که توانایی انجام حرکات عمدی زیادی را ندارند، مانند حرکت زبان یا تغییر وضعیت صورت، متمرکز شده بودند. در این آزمایشات مشخص شد که حتی نوزادان تنها چند ساعت پس از تولد نیز قادر به تقلید برخی از حرکات ساده هستند به عنوان مثال، اگر فردی در مقابل نوزاد زبان خود را بیرون بیاورد، نوزاد نیز می‌تواند این حرکت را تقلید کند این نوع رفتار نشان‌دهنده آن است که تقلید در ذات انسان‌ها نهفته است و نه صرفاً یک مهارت آموختنی.
در این راستا، مطالعات مختلف بر این باورند که تقلید در نوزادان، به‌ویژه در مراحل اولیه زندگی، جزئی از سازوکار طبیعی یادگیری آنها است چرا که این توانایی به آنها کمک می‌کند تا از همان ابتدا ارتباط برقرار کنند و از محیط اطراف خود اطلاعات کسب کنند در واقع، تقلید برای نوزادان ابزاری حیاتی است که به آنها امکان می‌دهد تا سریع‌تر از دیگران یاد بگیرند و مهارت‌های ضروری برای تعاملات اجتماعی و رشد شناختی خود را توسعه دهند.
از آنجایی که نوزادان به‌طور طبیعی تمایل به تقلید از رفتارهای اطرافیان دارند، این فرآیند به‌طور فطری به آنها امکان می‌دهد که اصول اولیه زبان، رفتارهای اجتماعی و حتی عادات و مهارت‌های جسمی را از افراد بالغ و محیط اطراف خود بیاموزند این یافته‌ها تأکید می‌کنند که تقلید نه‌تنها به‌عنوان یک مهارت اکتسابی، بلکه به‌عنوان یکی از ویژگی‌های بیولوژیکی و فطری انسان‌ها شناخته می‌شود که در دوران ابتدایی زندگی نقشی حیاتی در روند رشد و همچنین یادگیری آنها ایفا می‌کند.
تقلید از چه سنی آغاز می‌شود؟
همانطور که پیش از این اشاره شد، توانایی تقلید در کودکان بلافاصله پس از تولد آغاز می‌شود و تا دو سالگی، که مرحله حسی‌حرکتی کودک محسوب می‌شود، همچنان ادامه می‌یابد در این دوران، تقلید نه تنها به‌عنوان یک ابزار مهم یادگیری، بلکه به‌عنوان یکی از ارکان اساسی رشد شناختی کودک شناخته می‌شود. نوزادان از ساعات ابتدایی زندگی خود در حال مشاهده و تقلید از اطرافیان خود هستند و این فرآیند تا زمانی که به دو سالگی برسند، همچنان در حال تقویت و حتی گسترش است.
در واقع، تقلید در مراحل اولیه زندگی به کودک این امکان را می‌دهد که ارتباطات اجتماعی را آغاز کرده و درک ابتدایی از محیط اطراف خود پیدا کند بنابراین تقلید در این دوره نه‌تنها به رشد اجتماعی و زبانی کمک می‌کند، بلکه برای درک مفاهیم پیچیده‌تر در مراحل بعدی زندگی نیز زمینه‌ساز می‌شود.
چه رفتاری را تقلید می‌گوییم؟
تقلید به عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت‌های یادگیری در کودکان، ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از دیگر انواع رفتارها متمایز می‌کند از همین رو رفتارهایی که به‌عنوان تقلید شناخته می‌شوند، باید دو ویژگی اساسی داشته باشند:
تکرار دقیق رفتار: اولین ویژگی تقلید این است که رفتار مورد نظر باید به‌طور دقیق و عیناً تکرار شود به عبارت دیگر، کودک باید رفتاری را که از فرد دیگر مشاهده کرده، به‌طور مشابه بازسازی کند و این ویژگی نشان‌دهنده آن است که کودک درک دقیقی از رفتار مشاهده‌شده پیدا کرده و قادر به بازتولید آن است.
انتخابی بودن پاسخ: ویژگی دوم تقلید این است که پاسخ کودک باید کاملاً انتخابی باشد به این معنی که رفتار کودک تنها در برابر یک رفتار خاص از فرد الگو شکل می‌گیرد و نه مجموعه‌ای از رفتارهای مختلف، برای مثال اگر کودک یک حرکت خاص از فردی را مشاهده کند، باید همان حرکت را بازتولید کند، نه دیگر رفتارهایی که ممکن است به طور همزمان از فرد الگو مشاهده کرده باشد.
این دو ویژگی، یعنی تکرار دقیق رفتار و انتخابی بودن آن، باعث می‌شود که رفتاری که این خصوصیات را داشته باشد، به‌عنوان "تقلید" شناخته شود. تقلید در کودکان تنها به معنی کپی‌برداری از رفتارهای دیگران نیست؛ بلکه فرآیندی است که به کودک امکان می‌دهد مفاهیم، رفتارها و مهارت‌های جدید را از طریق مشاهده و بازتولید یاد بگیرد و به تدریج به بخش مهمی از رشد شناختی و اجتماعی او تبدیل شود.
دوره های تقلید در کودکان چگونه است؟
تقلید در کودکان نه تنها یک فرایند تدریجی است، بلکه این فرایند در چندین مرحله تکامل می‌یابد، طبق نظریه‌های روانشناسانی مانند ژان پیاژه، تقلید در کودکان به صورت یک روند تکاملی طی می‌شود که در دوره‌های مختلفی شکل می‌گیرد. این دوره‌ها به‌طور کلی شامل سه بازه زمانی اصلی هستند که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه، این دوره‌ها به تفصیل بررسی می‌شود:
دوره اول: از تولد تا دو سالگی
این دوره که همزمان با مرحله حسی‌حرکتی پیاژه است، از بدو تولد آغاز شده و تا حدود دو سالگی ادامه دارد در این دوره، تقلید نقشی کلیدی در یادگیری کودک ایفا می‌کند و با توجه به ویژگی‌های رشدی کودک در این مدت، به چند مرحله مختلف تقسیم می‌شود:
مرحله اول: تقلید به صورت بازتابی
در این مرحله، تقلید کودک عمدتاً بازتابی است و رفتارهای او به شکل طبیعی و بدون هدف از رفتارهای اطرافیانش بازسازی می‌شود به عنوان مثال، اگر کودک در اتاق گریه کند، ممکن است کودک دیگر نیز به‌طور طبیعی و بدون اراده شروع به گریه کند این نوع تقلید نشان‌دهنده آغاز ارتباط کودک با دنیای اطراف و شروع فرآیند یادگیری از طریق مشاهده است.
مرحله دوم: شکل‌گیری عادت
در این مرحله، کودک به‌طور تدریجی برخی از عادات خود را شکل می‌دهد و رفتارهای تقلیدی بیشتر به‌صورت هدفمند و آگاهانه انجام می‌شود تقلید در این مرحله به سه شکل مختلف می‌تواند اتفاق بیفتد:
- تقلید صوتی: کودک شروع به تقلید صداهایی می‌کند که از اطرافیان خود می‌شنود.
- تقلید متقابل: کودک از رفتارهای دیگران تقلید می‌کند و به‌نوعی به پاسخ‌های دیگران واکنش نشان می‌دهد.
- تقلید گهگاهی: تقلید در این مرحله به‌طور غیرمستمر و تصادفی اتفاق می‌افتد و کودک ممکن است در مواقع مختلف رفتارهای خاصی را از دیگران کپی کند.
مرحله سوم: تقلید نظام‌مند و هدفمند
در این مرحله، کودک قادر است صداها و حرکاتی را که برای او آشنا هستند، به‌طور هدفمند تقلید کند به‌عنوان مثال، او ممکن است تلاش کند تا صداهایی را که قبلاً شنیده است، تکرار کند. این نوع تقلید بیشتر در حدود چهار و نیم ماهگی آغاز می‌شود، زمانی که کودک شروع به هماهنگ کردن حرکات بدن خود با اطلاعات حسی مانند دیدن و گرفتن اشیاء می‌کند در این سن، همزمان با تکمیل حس شنوایی و بینایی، کودک شروع به تقلید صداها می‌کند.
در سن هفت ماهگی، کودک شروع به ایجاد صداهایی مانند "بوبو" یا "ماما" می‌کند که این صداها به‌طور مستقیم تقلید نیستند، بلکه کودک این صداها را از خود ایجاد کرده است و این مرحله نشانه‌ای از پیشرفت در توانایی‌های شناختی و زبانی کودک است که به‌طور مداوم در حال گسترش است.
مرحله چهارم: تقلید از حرکات نامرئی
یکی از مراحل کلیدی در فرآیند تقلید، مرحله‌ای است که در آن کودک قادر به تقلید حرکاتی می‌شود که قبلاً دیده اما در حال حاضر نمی‌تواند آنها را مشاهده کند و دقیقا این رفتار نشان‌دهنده رشد حافظه کودک است، زیرا او می‌تواند حرکاتی را که در گذشته دیده است، در زمانی دیگر به اجرا بگذارد، این مرحله اهمیت زیادی در تکامل توانایی‌های شناختی و پردازش اطلاعات دارد.
مرحله پنجم: پیشرفته‌تر شدن در تقلید حرکات نامرئی
در این مرحله، کودک قادر می‌شود حرکاتی را که از دید مستقیم او خارج هستند یا در قسمت‌هایی از بدن خود که نمی‌تواند مشاهده کند (مانند پیشانی)، تقلید کند برای مثال، اگر شما دست خود را به سمت پیشانی کودک ببرید، او ممکن است ابتدا دست خود را به سمت چشمش ببرد، اما به‌مرور زمان، این حرکت را به‌طور صحیح تقلید می‌کند و این مرحله نشان‌دهنده پیشرفت در هماهنگی بین حواس و بدن کودک است.
مرحله ششم: تقلید در غیاب فرد الگو
در نهایت، در این مرحله کودک قادر است رفتارهایی را که در غیاب فردی که آنها را مشاهده کرده، انجام دهد و این بدان معناست که کودک می‌تواند در ذهن خود رفتارهایی که از فرد دیگری دیده است را ذخیره کرده و در زمانی که فرد الگو حضور ندارد، آن رفتارها را بازسازی کند. این مرحله، که معمولاً در سنین بالاتر از یک سالگی اتفاق می‌افتد، نشان‌دهنده توانایی پیشرفته‌تر کودک در حافظه، پردازش اطلاعات و تقلید رفتارها است.
دوره دوم: از ۲ تا ۷ سالگی
دوره دوم تقلید در کودکان از ۲ تا ۷ سالگی آغاز می‌شود و در این دوران، رشد روانی کودک به‌طور چشمگیری پیشرفت می‌کند، در این بازه زمانی، تقلید بیشتر جنبه ذهنی و انتزاعی به خود می‌گیرد به این معنا که کودک دیگر تنها به بازسازی رفتارهایی که به‌طور مستقیم در مقابل او قرار دارند، بسنده نمی‌کند، بلکه شروع به تقلید از حرکات و رفتارهایی می‌کند که به‌طور غیرمستقیم مشاهده کرده یا در ذهن خود به تصویر کشیده است.
در مقایسه با دوره پیشین که تقلید کودک عمدتاً از رفتارهای ملموس و قابل مشاهده دیگران بود، در این دوره، کودک به‌طور فزاینده‌ای از مهارت‌های شناختی خود برای بازسازی و تکرار رفتارهایی استفاده می‌کند که ممکن است در آن لحظه در مقابل او نباشند و این فرآیند نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر در توانایی‌های ذهنی و حافظه کودک است، زیرا او می‌تواند رفتارهایی را که پیش‌تر دیده است، در ذهن خود نگه داشته و سپس آنها را به اجرا بگذارد.
یکی از ویژگی‌های برجسته این دوره، تغییر در نوع بازی‌ها و تعاملات کودک است در این سنین، بازی‌ها بیشتر جنبه تخیلی پیدا می‌کنند. کودک در این دوره قادر به خلق دنیای ذهنی خود است و از تخیل برای تقلید و بازسازی رفتارها استفاده می‌کند به عبارت دیگر، کودک در این دوره می‌تواند در بازی‌هایش نقش‌هایی را که از اطرافیان خود مشاهده کرده است، ایفا کند و از این طریق رفتارهایی را که در دنیای واقعی دیده، در دنیای تخیلی خود بازسازی نماید.
این نوع بازی‌ها و تقلیدها به رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی کودک کمک می‌کند کودک از این طریق می‌تواند مفاهیم مختلفی مانند نقش‌های اجتماعی، روابط بین افراد و چگونگی تعاملات انسانی را به‌طور غیرمستقیم یاد بگیرد. به‌طور کلی، در این دوره، تقلید نه تنها به‌عنوان یک فرآیند یادگیری از رفتارهای دیگران، بلکه به‌عنوان ابزاری برای رشد ذهنی و اجتماعی کودک نیز در نظر گرفته می‌شود.
دوره سوم: از ۷ سال به بالا
دوره سوم تقلید در کودکان از ۷ سالگی به بالا آغاز می‌شود، زمانی که کودک وارد مرحله‌ای از رشد روانی و شناختی می‌شود که در آن توانایی‌های عقلی و ذهنی او به‌طور چشمگیری توسعه می‌یابد در این مرحله، تقلید به‌طور محسوسی تغییر می‌کند و وارد مرحله‌ای از ذکاوت، تحلیل و تامل می‌شود به‌عبارتی، کودک در این سنین دیگر تنها به کپی‌برداری از رفتارها بسنده نمی‌کند، بلکه در تقلید خود به کارگیری هوش و تفکر را نیز تجربه می‌کند.
در این دوره، فرآیندهای شناختی و عقلانی کودک به حدی تکامل می‌یابند که او می‌تواند درک بهتری از رفتارهایی که می‌خواهد تقلید کند پیدا کند و به‌طور هدفمندتر و با تفکر بیشتر به بازسازی آنها بپردازد، کودک در این سنین به‌طور فعال در حال بررسی، تحلیل و تامل در مورد رفتارهایی است که مشاهده کرده و تصمیم می‌گیرد که چگونه آنها را با توجه به موقعیت‌ها و شرایط مختلف تقلید کند.
در این مرحله، تقلید دیگر صرفاً یک فرآیند بازتابی یا مکانیکی نیست، بلکه به‌نوعی به بخشی از فرایندهای پیچیده ذهنی کودک تبدیل می‌شود، کودک ممکن است در حین تقلید، ابتدا سوالاتی را درباره‌ی علت رفتار یا نتیجه‌ای که از آن حاصل می‌شود، مطرح کند و سپس تصمیم بگیرد که چگونه آن رفتار را به بهترین نحو ممکن انجام دهد به همین دلیل، تقلید در این دوره از لحاظ ذهنی پیچیده‌تر و هوشمندانه‌تر از مراحل قبلی است.
همچنین در این دوره، تقلید می‌تواند به‌طور چشمگیری تحت تاثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی قرار گیرد مثلا کودک دیگر تنها از رفتارهای ساده روزمره اطرافیان خود تقلید نمی‌کند، بلکه شروع به تقلید از الگوهای پیچیده‌تری می‌کند که ممکن است در زمینه‌های مختلف مانند تحصیل، هنر، ورزش یا روابط اجتماعی وجود داشته باشد و این امر نشان‌دهنده رشد درک اجتماعی و فرهنگی کودک است که می‌تواند بر تقلیدهای او تاثیر بگذارد.
چرا تقلید در کودکان اهمیت دارد؟
به طور قطع تقلید نقش بسیار مهمی در فرآیند رشد و تکامل کودکان ایفا می‌کند، این عمل نه‌تنها به یادگیری مهارت‌های جدید کمک می‌کند، بلکه تأثیرات عمیقی بر توسعه شخصیت، اجتماعی شدن و رشد شناختی کودک دارد. در ادامه به توضیح برخی از مهم‌ترین جنبه‌های اهمیت تقلید در رشد کودکان پرداخته شده است:
1. ایجاد حس استقلال
تقلید یکی از ابزارهای مهمی است که به کودکان کمک می‌کند تا حس استقلال و توانمندی خود را تجربه کنند، زمانی که کودک شروع به کپی‌برداری و تقلید از رفتارهای دیگران می‌کند، به‌ویژه زمانی که از والدین خود یا سایر بزرگ‌ترها کارهایی را تقلید می‌کند، حس بزرگی و خودکفایی به او دست می‌دهد به عنوان مثال، اگر کودک از پدر خود شروع به تقلید کارهای روزمره‌ای مانند استفاده از تلفن، نوشتن یا حتی کار کردن در خانه کند، این امر به او احساس اقتدار و اعتماد به نفس می‌بخشد.
این فرآیند به کودک می‌آموزد که می‌تواند به‌طور مستقل عمل کند و توانایی انجام کارهای مختلف را دارد به‌این‌ترتیب، کودک به‌طور طبیعی درک می‌کند که برای انجام کارهای ساده یا پیچیده، نیازی به کمک مستقیم دیگران ندارد و قادر است به‌تنهایی در محیط خود فعالیت کند. مطمئنا این حس استقلال و اعتماد به نفس در سال‌های بعد به او کمک می‌کند تا با چالش‌ها و مسئولیت‌های مختلف روبه‌رو شود.
2. انجام کارهای روزمره
تقلید به‌ویژه در زمان‌هایی که کودک در حال یادگیری فعالیت‌های روزمره است، اهمیت زیادی دارد، رفتارهای والدین و اطرافیان در این سنین به‌طور مستقیم بر رفتار کودک تاثیر می‌گذارد. کودکان معمولاً اولین الگویی که دارند، والدینشان هستند از همین رو، فرزندان به‌طور ناخودآگاه تمام رفتارهای والدین خود را مشاهده کرده و در بسیاری از مواقع آنها را تقلید می‌کنند.
این موضوع تأکید می‌کند که والدین باید در رفتارهای خود دقت کنند، زیرا کودکان دقیقاً همان رفتارهایی را که مشاهده می‌کنند، یاد می‌گیرند و به‌کار می‌برند به‌عنوان مثال، اگر والدین فرزند خود را به احترام به دیگران، نظم و رعایت قوانین تشویق کنند، کودک نیز به‌طور طبیعی همین رفتارها را از والدین خود تقلید کرده و آنها را در زندگی روزمره‌اش به‌کار خواهد برد.
این فرآیند به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی، اخلاقی و رفتاری را که در آینده در زندگی اجتماعی به آنها نیاز خواهد داشت، به‌طور غیرمستقیم یاد بگیرد بنابراین، الگوهای رفتاری والدین در این سنین می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری شخصیت کودک داشته باشد.
3. تکامل زبان
تقلید اساس و زیربنای رشد زبان در کودکان است، همانطور که در مراحل اولیه زندگی کودک مشاهده می‌کنیم، او ابتدا به تقلید از صداها و آواهای اطراف خود می‌پردازد و این شروع تقلید از صداهای ساده، مانند «ب ب» یا «بوبو»، مرحله ابتدایی یادگیری زبان است. سپس کودک کم‌کم دایره صداهای خود را گسترش می‌دهد و این صداها به کلمات و عبارات واضح‌تری تبدیل می‌شود.
در این مرحله، کودک شروع به استفاده از کلمات ساده مانند «ماما»، «آب» یا «بابا» می‌کند تا بتواند ارتباط مؤثری برقرار کند و این فرآیند تقلیدی به کودک این امکان را می‌دهد که معنای دقیق کلمات را درک کرده و از آنها برای برقراری ارتباط استفاده کند و به‌مرور زمان، این تقلیدها به مهارت‌های پیچیده‌تر زبانی تبدیل می‌شود و کودک توانایی صحبت کردن، ساخت جملات و فهم ساختارهای زبانی را به خوبی می‌آموزد.
تقلید در این دوره نه تنها به رشد واژگان کودک کمک می‌کند، بلکه به او می‌آموزد که چگونه از زبان برای انتقال احساسات، نیازها و افکار خود استفاده کند. این موضوع به‌ویژه در رشد ارتباطات اجتماعی و عاطفی کودک نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
4. تقلید و رشد اجتماعی
تقلید به‌عنوان یکی از ارکان اصلی فرآیند اجتماعی شدن کودکان شناخته می‌شود، از آنجا که کودکان در مراحل اولیه زندگی به طور عمده از رفتارهای اطرافیان خود تقلید می‌کنند، این امر به آنها کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند. از جمله این مهارت‌ها می‌توان به آگاهی از هنجارهای اجتماعی، شیوه‌های تعامل با دیگران و درک مفاهیم اخلاقی و اجتماعی اشاره کرد.
کودکانی که از رفتارهای اجتماعی مثبت مانند ادب، احترام، همکاری و دلسوزی تقلید می‌کنند، تمایل دارند در آینده تعاملات اجتماعی موفق‌تری داشته باشند. همچنین، تقلید از رفتارهای مثبت در محیط‌های مختلف مانند مدرسه یا گروه‌های همسالان، به کودکان کمک می‌کند تا درک بهتری از مفاهیم همدلی و همبستگی پیدا کنند.
5. تقویت مهارت‌های حل مسئله و خلاقیت
تقلید در کودکان تنها به کپی‌برداری از رفتارهای دیگران محدود نمی‌شود در واقع، کودکان در فرایند تقلید به‌طور فعال از ذهن خود برای تجزیه و تحلیل رفتارهای مشاهده‌شده و یافتن روش‌های جدید استفاده می‌کنند. این موضوع به آنها این امکان را می‌دهد که مهارت‌های حل مسئله خود را تقویت کنند و به‌طور خلاقانه به بازسازی و تغییر رفتارها پرداخته و آنها را بهبود بخشند.
این نوع تفکر تحلیلی و خلاقانه به‌ویژه در بازی‌های تخیلی یا در موقعیت‌هایی که کودک باید یک مشکل را حل کند، برجسته می‌شود به‌طور مثال، وقتی کودکی از والدین خود در حال تعمیر یک شیء یا حل یک مشکل روزمره تقلید می‌کند، این فرآیند به کودک این امکان را می‌دهد که به شیوه‌های جدید تفکر و حل مشکلات پی ببرد.
6. پیشرفت در مهارت‌های حرکتی و فیزیکی
تقلید در بسیاری از مواقع به‌ویژه در مراحل اولیه زندگی، به پیشرفت مهارت‌های حرکتی کودک کمک می‌کند، کودکان در سنین پایین با مشاهده و تقلید از حرکات ساده بدن مانند ایستادن، راه رفتن، دویدن و بازی‌های فیزیکی، این مهارت‌ها را به‌طور تدریجی یاد می‌گیرند بنابراین با تقلید از بزرگ‌ترها، کودک می‌تواند هماهنگی‌های حرکتی پیچیده‌تری را نیز بیاموزد.
این تقلید از حرکات بدنی به‌ویژه در یادگیری مهارت‌هایی مانند نوشتن، نقاشی و دیگر فعالیت‌های فیزیکی که نیاز به هماهنگی چشم و دست دارند، اهمیت زیادی دارد بنابراین، تقلید در این دوران نه تنها به رشد فیزیکی کمک می‌کند، بلکه پایه‌ای برای یادگیری بسیاری از مهارت‌های حرکتی ضروری در آینده فراهم می‌آورد.
7. تقلید و رشد عاطفی
تقلید نقش بسیار مهمی در رشد عاطفی کودکان ایفا می‌کند چرا که از طریق مشاهده و تقلید از واکنش‌های عاطفی دیگران، کودک قادر است با مفاهیم عاطفی و احساسی آشنا شود و آنها را در زندگی خود به کار گیرد به‌عنوان مثال، کودک از طریق تقلید از نحوه واکنش والدین یا مربیان به موقعیت‌های مختلف، روش‌های مدیریت احساسات خود مانند خشم، شادی، ناراحتی یا ترس را یاد می‌گیرد.
همچنین، تقلید به کودکان کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر درک کرده و ابراز کنند، آنها از طریق تقلید از رفتارهای عاطفی اطرافیان، نحوه تعامل با دیگران در موقعیت‌های عاطفی مختلف را نیز به خوبی یاد می‌گیرند و در نهایت، روابط انسانی خود را نیز بهتر می‌سازند.
نکاتی که می‌تواند توانایی تقلید مثبت را در کودک تقویت کند:
با کودک ارتباط چشمی برقرار کنید و به صورت او نگاه کنید
ارتباط چشمی یکی از ابزارهای بسیار مهم در تقویت تقلید است بنابراین زمانی که شما به صورت کودک نگاه می‌کنید، او متوجه می‌شود که توجه شما به او جلب شده است و این حس اعتماد به نفس را در او تقویت می‌کند. ارتباط چشمی باعث می‌شود که کودک درک بهتری از شما و رفتارهای شما پیدا کند و قادر باشد تقلیدهای خود را به درستی شکل دهد.
اگر کودکتان تازه زبان باز کرده، تمام آواها و کلمات او را تقلید کنید
زمانی که کودک در حال یادگیری زبان است، تقلید از آواها و کلمات او می‌تواند به تسریع این فرآیند کمک کند به طور مثال اگر کودک شما کلمات ساده‌ای مانند «ماما» یا «بابا» را ادا می‌کند، شما نیز می‌توانید با خوشحالی این کلمات را تکرار کنید یقینا این امر علاوه بر تقویت مهارت‌های زبانی کودک، به او کمک می‌کند تا ارتباط خود را با دنیای اطرافش بهتر درک کند.
بازی کودک را تقلید کنید و پا به پای او شما هم بازی کنید
بازی یکی از راه‌های بسیار موثر برای تقویت توانایی تقلید در کودکان است بنابراین هنگامی که کودک در حال بازی است، شما می‌توانید نقش یک شریک بازی فعال را ایفا کنید و حرکات یا رفتارهای او را تقلید کنید، این کار به کودک کمک می‌کند تا احساس کند که در بازی مشارکت دارد و او را ترغیب به فعالیت بیشتر و یادگیری می‌کند.
حرکات بدنی او را تقلید کنید و مطمئن شوید کودک شما متوجه تقلیدتان از حرکاتش شده
تقلید حرکات بدنی کودک می‌تواند به تقویت ارتباطات غیرکلامی کمک کند مثلا زمانی که کودک دستش را به سمت چیزی می‌برد یا دستانش را تکان می‌دهد، شما نیز می‌توانید همین حرکت را با کمی اغراق انجام دهید این کار باعث می‌شود کودک احساس کند که فعالیت‌هایش برای شما مهم است و او نیز به تقلید از شما ادامه می‌دهد.
تقلیدی که انجام می‌دهید را هیجان‌انگیزتر کنید، با کمی اغراق در حرکات و صداها توجه او را به خود جلب کنید برای اینکه کودک بیشتر از رفتار شما تقلید کند، می‌توانید حرکات و صداهای خود را کمی اغراق‌آمیز انجام دهید به‌عنوان مثال، اگر کودک صدای یک حیوان را تقلید می‌کند، شما می‌توانید این صدا را با تغییراتی جالب‌تر و هیجان‌انگیزتر تکرار کنید. این نوع تقلید باعث می‌شود کودک نه‌تنها از شما تقلید کند، بلکه خودش نیز به‌طور فعال در فرآیند یادگیری مشارکت کند.
تشویق و تحسین کنید
یکی از بهترین روش‌ها برای تقویت توانایی تقلید در کودک، تشویق و تحسین اوست بنابراین هر زمان که کودک رفتار یا عمل مثبتی را تقلید کرد، به او بازخورد مثبت دهید این بازخورد باعث می‌شود که کودک احساس کند کار درستی انجام داده و ترغیب شود تا این رفتار را در آینده نیز تکرار کند از کلمات مثبت و مشوق استفاده کنید تا کودک به یادگیری و تقلید مثبت ادامه دهد.
آموزش از طریق الگوهای مثبت
کودکان به‌ویژه در سال‌های ابتدایی زندگی، تمام رفتارهای اطرافیان خود را می‌بینند و آنها را تقلید می‌کنند بنابراین، باید الگوهای مثبت را در زندگی روزمره خود نشان دهید رفتارهایی مانند احترام به دیگران، نظم، مسئولیت‌پذیری و دلسوزی از جمله رفتارهایی هستند که کودک می‌تواند از شما تقلید کرده و در زندگی خود به‌کار گیرد از همین رو والدین باید توجه داشته باشند که رفتارهای خود را با دقت بیشتری در حضور کودک نشان دهند.
تکرار و تمرین
تقلید نیاز به تکرار و تمرین دارد. شما می‌توانید از کودک بخواهید که عملی را چندین بار تکرار کند و در این فرآیند، خودتان نیز با او همراه شوید این امر به کودک کمک می‌کند تا به مرور زمان رفتار را به‌طور دقیق‌تری تقلید کند بنابراین تکرار در کودکان نه‌تنها باعث یادگیری بهتر می‌شود، بلکه اعتماد به نفس آنها را نیز تقویت می‌کند.
تقلید کودکان از همسالان خود
تقلید در کودکان یکی از فرآیندهای طبیعی رشد است که به‌ویژه در رابطه با همسالان شدت پیدا می‌کند در این دوران، کودکان تمایل دارند که به‌طور دقیق از رفتارهای دوستان و همسالان خود تقلید کنند. این تقلید می‌تواند شامل جزئیات مختلفی مانند نحوه راه رفتن، لباس پوشیدن، غذا خوردن و حتی رفتارهای خاص دیگر باشد برای مثال، کودک ممکن است دقیقاً مانند دوست خود شروع به تقلید از نحوه صحبت کردن یا ژست‌های خاصی کند که در تعاملات روزانه مشاهده می‌کند.
کودکان در این مرحله هنوز به‌طور کامل به مفاهیم اخلاقی و اجتماعی دست نیافته‌اند، بنابراین اگر از همسالان خود چیزی می‌بینند که با ارزش‌های والدین یا هنجارهای اجتماعی مغایرت دارد، ممکن است آن را بدون درک کامل از تبعات آن تقلید کنند به عبارت دیگر، این تقلیدها از سوی کودک هیچ نیت بدی را دنبال نمی‌کند؛ بلکه هدف اصلی او این است که شبیه دوستان خود باشد و از طریق این تقلید، احساس تعلق و هم‌سانی با گروه خود را تجربه کند.
در واقع، کودکان در این سن به‌طور غریزی تمایل دارند که در جمع دوستان خود پذیرفته شوند این مسأله باعث می‌شود که آنها از رفتارهایی تقلید کنند که در ابتدا برایشان جدید یا ناآشنا بوده‌اند، بدون اینکه درک کاملی از پیامدهای اجتماعی و اخلاقی آنها داشته باشند به‌طور مثال، ممکن است کودکی که تا دیروز علاقه‌ای به خوردن یک نوع غذا نداشته، حالا از روی تاثیر پذیری از رفتار دوستانش شروع به خوردن همان غذا کند، حتی اگر این رفتار در تضاد با خواسته‌ها یا دستورالعمل‌های والدینش باشد.
نقش والدین در مواجهه با تقلید از همسالان
یکی از چالش‌هایی که والدین با آن مواجه می‌شوند، زمانی است که کودکشان از رفتارهای دوستان خود تقلید می‌کند که ممکن است از نظر اجتماعی یا اخلاقی مناسب نباشد. والدین به‌طور طبیعی تمایل دارند تا از این نوع رفتارها جلوگیری کنند و در برخی موارد ممکن است با شدت بیشتری نسبت به این نوع تقلید واکنش نشان دهند این واکنش‌ها می‌تواند شامل نهی کردن کودک از تکرار رفتار و یا پافشاری بر اصول و قواعدی باشد که خانواده برای کودک تعیین کرده است.
با این حال، باید توجه داشت که رفتارهای این‌چنینی کودک اغلب به‌دلیل تمایل به همسان شدن با دوستان و احساس تعلق به گروه همسالان است بنابراین، والدین باید در برخورد با این نوع رفتارها صبور باشند و با دقت بیشتری به واکنش‌های خود فکر کنند. باید دقت داشت که واکنش‌های شدید و یا محرومیت از دوستی‌ها ممکن است موجب پافشاری بیشتر کودک بر روی تقلید از رفتارهای نادرست یا حتی احساس عدم پذیرش اجتماعی شود همچنین، کودک ممکن است به دلیل فشار بیش از حد والدین، از گروه دوستان خود کنار گذاشته شود و احساس انزوا کند.
در چنین مواقعی، صبر و تحمل والدین می‌تواند بسیار مفید باشد بنابراین به جای برخوردهای تند و غیرقابل انعطاف، والدین می‌توانند با گفت‌وگو و توضیحاتی ساده، از اهمیت رعایت اصول اخلاقی و اجتماعی برای کودک بگویند و به او کمک کنند تا تفاوت‌های رفتاری خود را با همسالانش درک کند و اگر این وضعیت به‌طور مداوم ادامه یابد و والدین نتوانند راه حلی پیدا کنند، بهترین گزینه مراجعه به مشاور است. مشاوران می‌توانند به والدین کمک کنند تا روش‌های موثرتری برای مدیریت رفتارهای تقلیدی کودکان بیابند و در عین حال، فضای مناسب‌تری برای رشد اجتماعی کودک ایجاد کنند.
در نهایت، تقلید از همسالان یکی از روش‌های مهم یادگیری و رشد اجتماعی در کودکان است که از طریق آن، آنها مفاهیم و رفتارهای جدید را کشف می‌کنند اما این فرآیند می‌تواند چالش‌هایی برای والدین به‌همراه داشته باشد، به‌ویژه زمانی که تقلیدهای کودک از همسالان او با ارزش‌های خانواده یا هنجارهای اجتماعی در تضاد باشد. در چنین شرایطی، والدین باید با صبر و دقت بیشتری به فرزند خود پاسخ دهند و از روش‌های ملایم و تربیتی استفاده کنند تا بتوانند به کودک کمک کنند تا مفاهیم صحیح اجتماعی را یاد بگیرد و از تقلیدهای نادرست پرهیز کند.
تقلید کودکان از حیوانات
تقلید کودکان از حیوانات یکی از رفتارهایی است که ممکن است در دوران رشد کودک مشاهده شود، این نوع تقلید می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
تماشا کردن بیش از حد کارتون‌هایی در این مورد
یکی از دلایل رایج تقلید رفتارهای حیوانات از سوی کودکان، مشاهده بیش از حد کارتون‌هایی است که در آنها شخصیت‌های حیوانی نقشی برجسته دارند. کارتون‌ها و فیلم‌های انیمیشن می‌توانند تأثیر زیادی بر رفتار کودکان بگذارند، به ویژه وقتی که کودک مدت طولانی به تماشای این نوع محتوای تصویری پرداخته باشد حیوانات در این کارتون‌ها معمولاً شخصیت‌های جذاب و سرگرم‌کننده‌ای دارند که کودکان می‌خواهند از آنها تقلید کنند.
نداشتن تفریح و سرگرمی مناسب
اگر کودک در محیطی باشد که کمبود سرگرمی‌های مناسب دارد، ممکن است برای جلب توجه و سرگرمی خود از رفتارهای عجیب و غریب، از جمله تقلید از حیوانات، استفاده کند این نوع رفتار می‌تواند به‌عنوان یک روش جلب توجه و کسب رضایت والدین یا اطرافیان در نظر گرفته شود.
تقلید از رفتار همسالان
کودکان در سنین پایین تمایل دارند تا از همسالان خود رفتارهایی را تقلید کنند، حتی اگر این رفتارها مربوط به تقلید از حیوانات باشد، شاید کودک رفتارهایی از دوستان یا همکلاسی‌های خود مشاهده کرده باشد که شامل تقلید از حرکت‌ها یا صداهای حیوانات است و این باعث شده که کودک آن رفتارها را از روی بازیگوشی یا هیجان تقلید کند.
تجربه احساسات منفی
در برخی مواقع، کودک ممکن است از تقلید رفتارهای حیوانات برای بیان احساسات منفی یا فشارهای روانی خود استفاده کند این رفتار می‌تواند به‌عنوان یک راهکار غیرکلامی برای تخلیه احساسات ناپسند یا عصبانیت‌های درونی باشد. کودک ممکن است در قالب تقلید از حیوانات تلاش کند تا این احساسات را ابراز کند، زیرا قادر به بیان کلامی این احساسات به‌طور مستقیم نیست.
راهکارها برای مدیریت تقلید از حیوانات
برای مدیریت و هدایت رفتار تقلیدی کودک در زمینه حیوانات، والدین می‌توانند اقداماتی انجام دهند که به کودک کمک می‌کند تا رفتارهای سالم‌تر و مناسبی را از خود بروز دهد:
توجه عاطفی بیشتر به کودک
یکی از بهترین روش‌ها برای کمک به کودک در این زمینه، توجه بیشتر و عاطفی‌تر به او است، والدین باید تلاش کنند تا خلاهای عاطفی کودک را شناسایی کرده و آنها را پر کنند این می‌تواند شامل برقراری ارتباط بیشتر با کودک، بازی کردن با او و ایجاد محیطی آرام و حمایتی باشد تا کودک از توجهات والدین خود بهره‌مند شود و نیازی به تقلید از رفتارهای غیرمعمول پیدا نکند.
محدود کردن تماشای کارتون‌های خاص
اگر کودک مدام در حال تماشای کارتون‌هایی است که در آنها حیوانات نقش اصلی را دارند، والدین می‌توانند مدت زمان تماشای این نوع کارتون‌ها را محدود کنند همچنین، باید کارتون‌هایی با موضوعات آموزشی و سرگرم‌کننده دیگر انتخاب کنند که به رشد فکری و اجتماعی کودک کمک کند و مانع از تمرکز بیش از حد کودک روی تقلید رفتارهای حیوانات شود.
پرهیز از حساسیت زیاد به رفتارهای کودک
واکنش‌های افراطی نسبت به رفتار تقلیدی کودک ممکن است باعث تشدید این رفتارها شود بنابراین، والدین باید از ایجاد فشارهای بی‌مورد و واکنش‌های شدید نسبت به رفتار کودک پرهیز کنند و در عوض، هنگامی که کودک رفتارهای غیر معمولی نشان می‌دهد، بهتر است با ایجاد موقعیت‌های جذاب و سرگرم‌کننده، حواس او را از این نوع رفتارها منحرف کرده و او را به فعالیت‌های مثبت دیگری مشغول کنند.
ایجاد فرصت‌های سرگرم‌کننده و آموزنده
کودکان معمولا در جست‌وجوی سرگرمی و تفریح هستند بنابراین والدین باید فرصت‌هایی فراهم کنند که کودک بتواند انرژی خود را در فعالیت‌های مفید و آموزنده مثل بازی‌های خلاقانه، هنر، ورزش و یا پروژه‌های علمی تخلیه کند انجام این فعالیت‌ها می‌توانند جایگزین مناسبی برای تقلید رفتارهای غیر ضروری و یا غیرقابل قبول از حیوانات شوند.
مشاوره روان‌شناسی در صورت لزوم
اگر رفتار تقلیدی کودک از حیوانات به یک مشکل دائمی تبدیل شود و والدین نتوانند از طریق روش‌های خود مدیریتی آن را تغییر دهند، بهترین راهکار مراجعه به روان‌شناس یا مشاور کودک است. روان‌شناس می‌تواند دلایل عمیق‌تر این رفتار را شناسایی کرده و به والدین راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد تا کودک بتواند به‌طور سالم‌تر و مناسب‌تری رفتارهای خود را تنظیم کند.
بنابراین، تقلید از حیوانات در کودکان می‌تواند نشانه‌ای از یادگیری و جلب توجه باشد و این رفتار ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. والدین باید با صبر و دقت به رفتار کودک توجه کنند و با استفاده از روش‌های مناسب مانند توجه بیشتر، محدود کردن محتوای دیداری و ایجاد سرگرمی‌های آموزنده، این نوع تقلید را مدیریت کنند. در صورت عدم تغییر رفتار و وجود نگرانی‌های بیشتر، مشاوره با روان‌شناس می‌تواند به حل مشکل بسیار کمک کند.
جمع‌بندی نهایی
تقلید در کودکان فرآیندی طبیعی و اساسی در رشد و یادگیری آنها است که نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری مهارت‌ها و رفتارهای اجتماعی دارد، این فرآیند نه تنها به کودکان کمک می‌کند تا با محیط اطراف خود آشنا شوند، بلکه به آنها امکان می‌دهد که از دیگران بیاموزند و مهارت‌های مختلفی را در زندگی روزمره کسب کنند. تقلید در سال‌های ابتدایی زندگی، به ویژه در دوره‌های اولیه (از تولد تا دو سالگی)، به کودکان این امکان را می‌دهد که درک بهتری از مفاهیم زبانی، اجتماعی و حتی شناختی پیدا کنند.
با این حال، تقلید از همسالان یا حیوانات در برخی مواقع ممکن است نگرانی‌هایی را برای والدین ایجاد کند و این نوع رفتارها معمولاً ناشی از تلاش کودک برای جلب توجه، سرگرمی یا بیان احساسات خود است و نباید به‌طور افراطی و واکنشی به آنها پرداخته شود بنابراین والدین با ایجاد یک محیط حمایتی و توجه به نیازهای عاطفی کودک می‌توانند رفتارهای مثبتی را در او تقویت کنند.
از سوی دیگر، تقلید به‌عنوان یکی از روش‌های مؤثر در رشد زبانی و اجتماعی کودک، نیازمند توجه خاص به رفتار والدین است زیرا کودکان به‌طور ناخودآگاه از والدین خود رفتار می‌آموزند و این امر می‌تواند تأثیر زیادی بر شخصیت و رفتارهای آینده آنها داشته باشد برای تقویت مهارت‌های تقلیدی کودک، باید فضایی فراهم کرد که در آن کودک بتواند از رفتارهای مناسب و مفید تقلید کند.
در نهایت، اگر والدین نگران رفتارهای تقلیدی کودک خود هستند، بهترین راهکار مشاوره با متخصصین کودک است یقینا با حمایت روانشناختی و ایجاد محیطی پر از سرگرمی‌های سازنده، می‌توان کودک را به‌طور مؤثری راهنمایی کرده و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرد.
تقلید در کودکان نه تنها یک فرآیند طبیعی است، بلکه ابزار قدرتمندی برای رشد و شکوفایی مهارت‌ها و توانایی‌های جدید آنها به شمار می‌آید.