شناسایی احساسات کودک؛ نخستین گام در تربیت آگاهانه
توانایی والدین در درک و شناسایی احساسات کودک، یکی از پایه‌های اساسی برای برقراری یک رابطه عاطفی سالم و حمایت‌گرانه با فرزند است. کودکان، به ویژه در سال‌های ابتدایی رشد، اغلب نمی‌توانند احساسات پیچیده‌ای که تجربه می‌کنند را به‌روشنی بیان کنند در چنین شرایطی، این والدین هستند که با مشاهده دقیق، همدلی و دانش کافی، می‌توانند پشت پرده‌ی رفتارها و واکنش‌های کودک را درک کرده و با او ارتباطی موثر برقرار کنند.
برخلاف تصور رایج، درک احساسات کودک تنها به معنی تشخیص شادی یا ناراحتی او نیست، بلکه شامل شناخت لایه‌های پنهان‌تری از هیجانات مانند اضطراب، ناامیدی، حسادت یا حتی احساس شرمندگی می‌شود. تحقیقات روانشناسی رشد نشان داده‌اند کودکانی که احساسات آن‌ها توسط والدین به رسمیت شناخته می‌شود، در بزرگسالی از هوش هیجانی بالاتر، روابط اجتماعی سالم‌تر و سلامت روانی بهتری برخوردارند.
با این حال، بسیاری از والدین به دلیل ناآگاهی یا آموزش ناکافی، در برابر واکنش‌های هیجانی کودک دچار سردرگمی می‌شوند و ممکن است پرخاشگری کودک را صرفاً به‌عنوان "لجبازی" تفسیر کنند، در حالی‌که این رفتار می‌تواند نشانه‌ای از ترس، احساس نادیده گرفته شدن یا اضطراب باشد. هدف این مقاله، ارائه راهکارهایی عملی و علمی برای والدین است تا بتوانند احساسات فرزندشان را بهتر شناسایی کرده و به‌گونه‌ای آگاهانه، دلسوزانه و مؤثر به آن‌ها پاسخ دهند.
چرا شناخت احساسات کودکان اهمیت دارد؟
کودکان اغلب نمی‌توانند احساسات خود را به شکل دقیق و کلامی بیان کنند، چرا که مهارت‌های زبانی و شناختی آن‌ها هنوز در حال رشد است و آنچه آن‌ها تجربه می‌کنند، معمولاً در قالب رفتارهای هیجانی، حالات چهره، زبان بدن و واکنش‌های گاه پیش‌بینی‌ناپذیر ظاهر می‌شود. برای والدین و مربیانی که فاقد آموزش‌های تخصصی هستند، درک این زبان خاموش کودکان می‌تواند پیچیده و گمراه‌کننده باشد اما توانایی تشخیص درست این نشانه‌ها، یکی از ارزشمندترین ابزارهایی است که والدین برای تربیت سالم و عاطفی کودک خود در اختیار دارند.
مطالعات حوزه‌ی روانشناسی کودک نشان داده‌اند، کودکانی که احساساتشان مورد توجه و درک والدین قرار می‌گیرد، از رشد عاطفی، اجتماعی و روانی بهتری برخوردار می‌شوند. این درک، زمینه‌ای برای پرورش همدلی، اعتماد به نفس و مهارت‌های تنظیم هیجانی در کودک فراهم می‌کند.
برخی از مهم‌ترین فواید شناخت احساسات کودک عبارت‌اند از:
تقویت پیوند عاطفی میان والد و کودک: زمانی که کودک احساس کند والدینش واقعاً او را درک می‌کنند، احساس امنیت و اعتماد بیشتری در رابطه ایجاد می‌شود. این پیوند عاطفی قوی، پایه‌ای برای رفتارهای سالم و رشد روانی کودک در سال‌های آینده خواهد بود.
کاهش تنش، استرس و اضطراب کودک: زمانی که احساسات کودک بدون قضاوت شناسایی و پذیرفته می‌شود، او نه‌تنها احساس آرامش بیشتری پیدا می‌کند، بلکه یاد می‌گیرد که هیجاناتش مشروع و قابل بیان‌اند و این تجربه، به او کمک می‌کند در آینده نیز احساسات خود را بدون ترس از طرد یا تنبیه، بیان کند.
پرورش مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی: وقتی کودک از طریق تجربه و الگوبرداری می‌آموزد که احساساتش شنیده و فهمیده می‌شود، کم‌کم خود نیز یاد می‌گیرد احساسات دیگران را درک کرده و پاسخ مناسبی به آن‌ها بدهد و این فرایند، پایه‌گذار رشد هوش هیجانی و مهارت‌های اجتماعی مؤثر در او خواهد بود.
نشانه‌های اصلی بروز احساسات در کودکان
کودکان پیش از آنکه بتوانند احساسات خود را به زبان بیاورند، آن‌ها را از طریق نشانه‌های غیرکلامی و رفتاری بروز می‌دهند و این نشانه‌ها، کلیدهایی هستند که والدین با دقت در آن‌ها می‌توانند به دنیای درونی کودک دست پیدا کنند. هرچند کودکان در سنین مختلف و با خلق‌وخوهای گوناگون ممکن است واکنش‌های متفاوتی نشان دهند، اما برخی از الگوهای رفتاری و زبانی نسبتاً مشترک وجود دارد که شناسایی آن‌ها به والدین در درک احساسات فرزندانشان کمک می‌کند.
زبان بدن: احساسات در قاب چهره و حرکات
یکی از نخستین و قابل‌مشاهده‌ترین راه‌هایی که کودک احساساتش را بروز می‌دهد، زبان بدن اوست. حالات چهره، طرز ایستادن، حرکت دست‌ها یا حتی جهت نگاه، می‌تواند سرنخ‌هایی درباره وضعیت هیجانی کودک ارائه دهد.
تغییرات در چهره: لبخند نشانه‌ی شادی است، در حالی که اخم، فشردن فک یا پایین افتادن گوشه‌ی لب‌ها می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ناراحتی، نگرانی یا خشم باشد.
وضعیت بدنی: باز بودن دست‌ها و بالا بودن سر، معمولاً با احساس اعتماد به نفس یا شادمانی همراه است، در حالی‌که جمع کردن بدن، گرفتن دست‌ها در پشت یا پنهان کردن صورت اغلب نشانه‌ی اضطراب، ترس یا خجالت هستند.
گریه یا خنده: این واکنش‌ها در بسیاری مواقع طبیعی و سالم هستند و به کودک کمک می‌کنند هیجانات خود را تخلیه کند با این حال، والدین باید به شدت، مدت و زمینه‌ی وقوع آن‌ها توجه داشته باشند تا بتوانند برداشت دقیق‌تری از احساسات پنهان کودک داشته باشند.
واکنش به موقعیت‌ها: احساسات در بستر تجربه
کودکان در موقعیت‌های مختلف اجتماعی یا محیطی، واکنش‌هایی نشان می‌دهند که حامل پیام‌های احساسی مهمی هستند به طور مثال، اگر کودکی در مواجهه با جمع دچار انزوا می‌شود، یا در هنگام جدایی از والدین به شدت بی‌قراری می‌کند، این رفتارها می‌توانند نشان‌دهنده‌ی اضطراب جدایی، کمبود امنیت و یا نیاز به توجه باشند و در مقابل، شادمانی کودک در زمان بازی با همسالان یا آرامش او در کنار والدین، نشانه‌هایی از احساس امنیت، تعلق و رضایت است.
گفتار و زبان: واژه‌هایی با بار هیجانی
اگرچه کودکان خردسال واژگان محدودی دارند، اما همان کلمات ساده می‌توانند احساسات عمیقی او را به خوبی منتقل کنند. جملاتی مانند: "دلم برات تنگ شده"، "می‌ترسم تنها برم" و یا حتی "بیا پیشم بشین" همه نشانه‌هایی از احساس وابستگی، نگرانی یا نیاز به ارتباط هستند.
گاهی کودک به صورت غیرمستقیم احساساتش را بیان می‌کند؛ مثلاً ممکن است بگوید: "کسی منو دوست نداره" یا "همه از من بهترن". این جملات معمولاً پوششی برای احساس طرد شدن، بی‌ارزشی یا کمبود توجه هستند از همین رو والدین آگاه باید پشت این کلمات را ببینند و آنچه واقعاً در دل کودک می‌گذرد را کشف کنند.
چگونه احساسات کودک را به‌درستی شناسایی کنیم؟
شناسایی دقیق و درست احساسات کودک، نیازمند توجه، مهارت و صبوری والدین است. برخلاف بزرگسالان که قادر به بیان کلامی و آگاهانه هیجانات خود هستند، کودکان اغلب احساساتشان را به شیوه‌های غیرمستقیم یا ناخودآگاه نشان می‌دهند بنابراین والدین باید همچون یک مشاهده‌گر حساس، رفتارهای کودک را تحلیل کرده و با ایجاد فضای امن و حمایتی، زمینه‌ی شناخت عمیق‌تری از دنیای درونی او فراهم کنند.
دقت به تغییرات رفتاری: زبان پنهان احساسات
کودکان معمولاً با تغییرات رفتاری به احساسات درونی خود پاسخ می‌دهند برای مثال، اگر کودک شما که معمولاً شاد و پرانرژی است ناگهان گوشه‌گیر، زود رنج و یا بی‌قرار می‌شود، ممکن است دچار اضطراب، خستگی هیجانی یا حتی احساس طردشدگی شده باشد.
رفتارهایی مانند پرخاشگری ناگهانی، قهر کردن، شب‌ادراری، یا چسبیدن بیش‌ازحد به والدین، می‌توانند نشانه‌هایی از ترس، استرس، احساس ناامنی یا نیاز به توجه باشند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که کودکان بین ۳ تا ۶ سالگی در زمان بروز هیجانات منفی، بیشتر از طریق تغییرات رفتاری مانند پرخاشگری یا کناره‌گیری واکنش نشان می‌دهند تا بیان کلامی، زیرا هنوز مهارت کافی در تنظیم احساسات ندارند (Denham et al., 2007).
گوش دادن فعال: شنیدن فراتر از واژه‌ها
گوش دادن فعال، یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که والدین می‌توانند برای شناسایی احساسات فرزندشان به کار بگیرند. گوش دادن صرفاً شنیدن واژه‌ها نیست؛ بلکه یعنی توجه کامل به کودک، حفظ تماس چشمی، استفاده از زبان بدن حمایتی، و پرهیز از قضاوت.
زمانی که کودک احساس کند بدون قضاوت شنیده می‌شود، تمایل بیشتری به صحبت در مورد احساساتش پیدا می‌کند. والدینی که با لحنی آرام، چهره‌ای پذیرا و توجه کامل به صحبت‌های کودک گوش می‌دهند، در واقع به او پیام می‌دهند: «احساست برای من مهم است».
نکته کاربردی برای والدین: هنگام شنیدن احساسات کودک، سعی کنید آن را بازتاب دهید؛ مثلاً بگویید: «به نظر می‌رسه امروز خیلی ناراحت بودی» و یا «فهمیدم که امروز از دست دوست هات عصبانی شدی». این بازتاب‌دادن، به کودک کمک می‌کند احساساتش را بهتر بشناسد و نام‌گذاری کند.
پرسیدن سوالات باز: دعوت به گفتگو و درک متقابل
یکی از اشتباهات رایج والدین، استفاده از سوالات بسته است؛ مانند «خوبی؟»، «ناراحتی؟»، یا «چیزی شده؟» که معمولاً پاسخ‌های کوتاه و کلی دریافت می‌کنند اما در مقابل، استفاده از سوالات باز به کودک اجازه می‌دهد تجربه و احساسش را در قالب کلمات خودش توصیف کند.
مثال‌هایی از سوالات باز و بسیار مفید:
- «چه چیزی امروز خوشحالت کرد؟»
- «از چی ناراحت شدی؟ می‌خوای برام تعریف کنی؟»
- «وقتی اون اتفاق افتاد، چه احساسی داشتی؟»
این نوع پرسش‌ها نه‌تنها باعث افزایش خودآگاهی هیجانی در کودک می‌شود، بلکه باعث تقویت ارتباط عاطفی او با والدین نیز می‌گردد.
چگونه به احساسات کودک پاسخ دهیم؟
پس از شناسایی احساسات کودک، مهم‌ترین مرحله، پاسخ‌دهی مؤثر و سازنده به آن‌هاست. نوع واکنش والدین به احساسات کودک، نقش کلیدی در شکل‌گیری تنظیم هیجانی، اعتمادبه‌نفس و رشد اجتماعی کودک ایفا می‌کند. پاسخ صحیح به هیجانات نه تنها به کودک کمک می‌کند تا احساساتش را بپذیرد، بلکه زمینه‌ای فراهم می‌کند برای آموختن مهارت‌های مقابله با موقعیت‌های دشوار در آینده.
همدلی و تأیید احساسات: پایه‌ی سلامت عاطفی
اولین و اساسی‌ترین گام در پاسخ به احساسات کودک، همدلی و تأیید آن‌هاست. والدین باید به کودک نشان دهند که احساساتش دیده و درک شده‌اند. این رفتار نه تنها اعتماد کودک را افزایش می‌دهد، بلکه به او کمک می‌کند بفهمد که هیجانات انسانی، طبیعی و قابل پذیرش هستند برای مثال به جای گفتن "گریه نکن، چیز مهمی نیست"، می‌توانید بگویید: «می‌فهمم که ناراحتی، حق داری غصه بخوری.»
تحقیقات نشان داده‌اند کودکانی که احساساتشان مورد تایید قرار می‌گیرد، در آینده کمتر دچار مشکلات اضطرابی و رفتاری می‌شوند و توانایی بیشتری در تنظیم هیجانی دارند (Eisenberg et al., 2001).
مدیریت احساسات منفی: فرصت‌هایی برای آموزش
احساساتی مانند خشم، ترس، حسادت یا اضطراب، بخش اجتناب‌ناپذیری از زندگی کودک هستند و اگر والدین این احساسات را نادیده بگیرند یا سرکوب کنند، کودک یاد نمی‌گیرد چگونه آن‌ها را مدیریت کند، بنابراین به‌جای واکنش‌های سرزنش‌آمیز یا تحقیرکننده، بهتر است با کودک همراهی کرده و روش‌های سالم مقابله را به او آموزش دهید.
برخی راهکارهای کاربردی عبارتند از:
- استفاده از تمرین‌های تنفس عمیق در زمان عصبانیت
- تشویق کودک به نقاشی یا بازی برای تخلیه احساسات
- پیشنهاد راهکارهای جایگزین برای بیان خشم، مانند حرف زدن یا نوشتن
نکته مهم: نگویید «عصبانی نشو!»؛ بگویید: «می‌خوای با هم درباره‌اش حرف بزنیم؟ چه چیزی باعث شد این‌قدر ناراحت بشی؟»
تشویق به بیان احساسات: زبان احساس را تقویت کنیم
کودکانی که بتوانند احساسات خود را با واژه‌ها توصیف کنند، کنترل بیشتری بر هیجانات شان دارند از همین رو والدین می‌توانند با پرسیدن سوال‌های مناسب، بازی‌های نمایشی، قصه‌گویی یا نقاشی، کودک را تشویق کنند تا درباره آنچه درونش می‌گذرد صحبت کند به طور مثال: «وقتی اسباب‌بازیت شکسته شد، بیشتر ناراحت شدی یا عصبانی؟» با این سوال، کودک شروع به تفکیک احساساتش می‌کند و می‌آموزد که می‌تواند درباره‌شان صحبت کند.
تحقیقات می‌گویند؛ رشد واژگان احساسی در کودکان با کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و افزایش مهارت‌های اجتماعی همبستگی دارد (Denham, 2006).
آموزش راهبردهای تنظیم هیجان: مهارتی برای یک عمر
کنترل احساسات فقط محدود به لحظه نیست؛ مهارتی است که باید در طول زمان و از سنین پایین آموزش داده شود و < یکی از شیوه‌های مؤثر، آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی و تمرین‌های ذهن‌آگاهی متناسب با سن کودک است. این تمرین‌ها به او کمک می‌کنند در شرایط استرس‌زا آرام بماند و به جای رفتارهای هیجانی، پاسخ‌های منطقی‌تری ارائه دهد.
برخی روش‌های پیشنهادی عبارتند از:
- تنفس عمیق: «بیا مثل بادکنک نفس بکشیم؛ یک دم عمیق، بعد آروم فوت کن.»
- بازی "چراغ راهنمایی": یاد بگیرد وقتی احساس خشم دارد، مثل چراغ قرمز توقف کند، فکر کند (چراغ زرد) و بعد تصمیم بگیرد (چراغ سبز).
آموزش مهارت‌های اجتماعی از طریق شناخت احساسات
یادگیری شناخت احساسات خود و دیگران، یکی از زیربناهای اصلی رشد مهارت‌های اجتماعی در کودکان است. وقتی کودک بتواند هیجانات خود را شناسایی و مدیریت کند، بهتر می‌تواند با دیگران تعامل کند، همدلی نشان دهد و در موقعیت‌های گروهی رفتارهای سازنده‌ای از خود بروز دهد. این فرآیند نه‌تنها موجب افزایش محبوبیت اجتماعی کودک در میان همسالان می‌شود، بلکه نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات رفتاری، اضطراب اجتماعی و انزوا دارد.
شناخت احساسات: اولین گام در تقویت روابط اجتماعی
وقتی کودک بتواند احساسات خود را مانند ناراحتی، خجالت، ترس و یا خوشحالی را به درستی شناسایی کند، راحت‌تر می‌تواند درباره آن‌ها صحبت کرده و واکنش مناسبی نسبت به احساسات دیگران نشان دهد، این خودآگاهی هیجانی، پایه‌ای برای همدلی و احترام به دیگران است.
براساس نظریه هوش هیجانی دانیل گلمن، توانایی تشخیص احساسات خود و دیگران، مهارتی کلیدی در ایجاد روابط اجتماعی مؤثر و پایدار به شمار می‌رود.
آموزش همدلی: پایه‌ای برای رفتار محترمانه
همدلی یعنی توانایی درک احساسات دیگران و واکنش دلسوزانه نسبت به آن‌ها. برای آموزش این مهارت، لازم است والدین موقعیت‌هایی را ایجاد کنند تا کودک بتواند خودش را جای دیگران بگذارد برای مثال، وقتی کودک دوستش را ناراحت می‌بیند، والد می‌تواند بپرسد: «فکر می‌کنی دوستت الان چه حسی داره؟ اگه تو جای اون بودی، چی دوست داشتی کسی بهت بگه؟»
نکته: والدین با نقش‌آفرینی، قصه‌گویی یا تماشای کارتون‌هایی که شخصیت‌ها احساسات متنوعی تجربه می‌کنند، می‌توانند درک هیجانی کودک را تقویت کنند.
بیان احساسات با احترام: جایگزین واکنش‌های هیجانی
آموزش مهارت بیان محترمانه احساسات به کودک کمک می‌کند تا به‌جای داد زدن یا رفتارهای پرخاشگرانه، احساسات خود را با واژه‌های مناسب بیان کند، این کار باعث می‌شود ارتباطات کودک کمتر دچار تعارض شده و بیشتر بر پایه درک متقابل پیش رود برای مثال: آموزش جمله‌سازی‌هایی مانند «من ناراحت شدم چون..» یا «وقتی این اتفاق افتاد، حس بدی داشتم..» باعث ارتقاء زبان هیجانی کودک می‌شود.
فرصت برای تمرین مهارت‌های اجتماعی: تجربه، بهترین معلم است
کودک برای تقویت مهارت‌های ارتباطی، نیاز به فرصت‌هایی واقعی برای تمرین دارد. بازی‌های گروهی، حضور در مهدکودک، مهمانی‌های دوستانه یا حتی بازی‌های خانوادگی، همه می‌توانند بستری مناسب برای تجربه و یادگیری تعامل اجتماعی باشند.
نکات کاربردی برای والدین:
- از کودک بخواهید در بازی با دوستان، درباره احساسات خود و دیگران صحبت کند.
- او را تشویق کنید در موقعیت‌های تعارضی، راه‌حل‌هایی محترمانه پیشنهاد دهد.
- رفتارهای مثبت اجتماعی مثل «نوبت گرفتن»، «تشکر کردن» یا «عذرخواهی» را با تمرین‌های ساده تقویت کنید.
تحقیقات نشان می‌دهند کودکانی که از سنین پایین‌تر در معرض آموزش‌های مبتنی بر هوش هیجانی قرار می‌گیرند، در مدرسه عملکرد بهتری دارند و روابط سالم‌تری برقرار می‌کنند و حتی در آینده کمتر دچار مشکلات روانی می‌شوند (CASEL, 2020).
چالش‌های رایج در شناسایی و پاسخ به احساسات کودک و راهکارهای موثر برای غلبه بر آن‌ها
برقراری ارتباط موثر با کودک در زمینه هیجانات و احساسات، همواره ساده نیست، حتی والدینی که از آگاهی هیجانی بالایی برخوردارند نیز ممکن است در موقعیت‌هایی دچار سردرگمی یا اشتباه شوند. دلیل این چالش‌ها آن است که کودکان هنوز به بلوغ زبانی، شناختی و هیجانی کامل نرسیده‌اند و در بسیاری از مواقع، احساسات خود را به شیوه‌هایی غیرمستقیم، مبهم یا ناپایدار بیان می‌کنند. در ادامه رایج‌ترین چالش‌ها و راهکارهای مؤثر علمی و عملی برای مواجهه با آن‌ها آمده است.
چالش اول، کودک نمی‌تواند احساسات خود را به درستی بیان کند
بسیاری از کودکان، به‌ویژه در سنین پایین‌تر، واژگان لازم برای توصیف هیجانات خود را ندارند و یا ممکن است از بیان احساسات به دلایل مختلفی مانند ترس از واکنش دیگران خودداری کنند.
بهترین راهکارها برای کمک به کودک برای بیان بهتر احساسات، عبارتند از:
بازی‌های نمادین و تخیلی: بازی با عروسک‌ها، نقاشی و نقش‌آفرینی (مانند بازی دکتر و بیمار یا مدرسه بازی) به کودک کمک می‌کند احساساتش را بدون نیاز به بیان مستقیم، از طریق داستان یا نقش‌ها بیان کند.
استفاده از کارت‌های احساسی: کارت‌هایی که چهره‌هایی با حالت‌های مختلف احساسی دارند می‌توانند کودک را در شناسایی و نام‌گذاری احساسات خود یاری دهند.
قصه‌درمانی: با تعریف داستان‌هایی درباره شخصیت‌هایی که احساسات مشابه دارند، می‌توان کودک را به هم‌ذات‌پنداری و گفت‌وگو درباره احساسات خود تشویق کرد.
طبق یافته‌های روانشناسی رشد، زبان هیجانی کودک به‌واسطه تعامل‌های معنادار با والدین توسعه می‌یابد، به‌ویژه وقتی احساسات در بستر بازی و داستان آموزش داده شوند (Denham et al., 2003).
چالش دوم، بروز واکنش‌های احساسی نامناسب مانند پرخاشگری یا فریاد
کودک ممکن است احساساتی مانند خشم، حسادت یا ناکامی را به شیوه‌هایی پرخاشگرانه یا هیجانی شدید بروز دهد.
بهترین راهکار ها برای رفع چالش بروز واکنش‌های احساسی نامناسب مانند پرخاشگری یا فریاد عبارتند از :
تایید اولیه احساس: به جای سرزنش کودک، ابتدا احساس او را تایید کنید: «می‌فهمم که عصبانی هستی.» این کار باعث می‌شود کودک احساس امنیت روانی کرده و آماده پذیرش راهکارهای بعدی شود.
آموزش روش‌های سالم ابراز احساسات: به کودک بیاموزید که چگونه از جملات مناسب برای بیان هیجانات استفاده کند (مثلاً: «ناراحتم چون نوبت من نبود»).
تمرین مهارت‌های تنظیم هیجانی: تمرین‌هایی مانند تنفس عمیق، شمارش معکوس و یا رفتن به «گوشه آرامش» برای آرام‌سازی کودک مفید است.
یادآوری مهم: واکنش‌های هیجانی شدید، اغلب نشانه‌ای از این هستند که کودک هنوز ابزار مناسب برای مدیریت احساسات خود را ندارد؛ نه اینکه کودک «بدرفتار» یا «لوس» باشد.
چالش سوم، ناتوانی والد در تشخیص دقیق احساسات کودک
گاهی والدین احساسات کودک را اشتباه تعبیر می‌کنند یا تصور می‌کنند کودک دارد «لج می‌کند» یا «نمایش بازی می‌کند»، در حالی که ممکن است احساسات واقعی و جدی در پشت آن رفتارها پنهان شده باشد.
بهترین راهکارها برای تشخیص دقیق احساسات کودک عبارتند از:
گوش دادن فعال و مشاهده بدون قضاوت: تمرکز کامل روی کودک و بررسی نشانه‌های زبان بدن و موقعیت رخداد کمک می‌کند والدین علت اصلی رفتار را شناسایی کنند.
بازتاب احساسات: والدین می‌توانند حدس خود را در قالب سؤال به کودک ارائه دهند: «فکر کنم وقتی دوستت اسباب‌بازیت رو گرفت، ناراحت شدی. درسته؟» این روش نه‌تنها باعث درک بهتر می‌شود بلکه به کودک یاد می‌دهد احساسات خود را تشخیص دهد.
تحقیقات نشان می‌دهند کودکانی که والدینشان در مواجهه با هیجانات، از استراتژی‌های حمایت‌گرانه و تنظیم‌گر استفاده می‌کنند، از لحاظ روان‌شناختی پایدارتر و از نظر اجتماعی موفق‌ترند (Gottman et al., 1997).
در نهایت، مواجهه با احساسات کودک نیازمند صبر، دقت و پذیرش است و قطعا هیچ والدی کامل نیست و اشتباه در مسیر تربیتی کاملا طبیعی است، اما تلاش برای درک بهتر هیجانات کودک، نه‌تنها رابطه‌ای عمیق‌تر میان والد و فرزند ایجاد می‌کند، بلکه به رشد سلامت روانی و اجتماعی کودک در بلندمدت منجر خواهد شد.
چرا کودکان قادر به بیان واضح احساسات خود نیستند؟
درک و بیان احساسات برای کودکان، به‌ویژه در سال‌های ابتدایی رشد، چالشی بزرگ محسوب می‌شود. برخلاف بزرگسالان که به واسطه‌ی رشد شناختی، زبانی و هیجانی خود، توانایی تفکیک و بیان احساسات را دارند، کودکان اغلب در این مسیر با موانعی مواجه‌اند که ریشه در مراحل طبیعی رشد آن‌ها دارد از همین رو در ادامه، دلایل اصلی ناتوانی کودکان در بیان واضح احساسات مورد بررسی قرار می‌گیرد:
محدودیت‌های رشد زبان و شناخت
کودکان در سال‌های اولیه زندگی هنوز در حال یادگیری مهارت‌های زبانی هستند و در این مرحله، واژگان لازم برای توصیف احساساتی مانند "ناامیدی"، "خجالت" و یا "نگرانی" را نمی‌شناسند یا درک دقیقی از تفاوت میان آن‌ها ندارند بنابراین، آن‌ها اغلب احساسات خود را از طریق رفتارهایی چون گریه، سکوت، پرتاب اشیاء یا حتی خنده‌های عصبی بیان می‌کنند.
مطالعات روانشناسی رشد نشان می‌دهند که بین رشد زبان و توانایی ابراز هیجان رابطه مستقیمی وجود دارد؛ یعنی هر چه مهارت‌های زبانی کودک بیشتر باشد، توانایی او برای بیان و مدیریت احساسات نیز قوی‌تر خواهد بود (Barrett et al., 2001).
ناآگاهی از دنیای درونی خود
بسیاری از کودکان نه‌تنها نمی‌توانند احساسات خود را بیان کنند، بلکه حتی از وجود آن‌ها آگاهی کامل ندارند به‌عبارت دیگر، کودک ممکن است حالت بدنی خاصی را تجربه کند—مثل تپش قلب یا بغض—بدون اینکه بداند این نشانه‌ها ناشی از اضطراب یا ترس هستند در نتیجه، بدون آگاهی از منبع احساسات خود، قادر به توصیف آن نیز نخواهند بود.
برای مثال، کودکی که در موقعیت جدیدی مانند مهدکودک دچار اضطراب می‌شود، ممکن است بدون درک احساس ترس، فقط شروع به گریه کند و بگوید "نمی‌خوام اینجا باشم"، درحالی‌که خودش هم نمی‌داند دقیقاً چرا.
ناتوانی در تنظیم هیجانات شدید
کودکان هنوز به مهارت‌های خودتنظیمی هیجانی دست نیافته‌اند و در مواجهه با احساسات شدید مانند عصبانیت، حسادت یا ترس، واکنش‌های آن‌ها معمولاً ناگهانی، افراطی و گاه غیرقابل کنترل است—مانند جیغ زدن، کوبیدن در، یا فرار کردن از موقعیت. این نوع واکنش‌ها به این دلیل است که مغز کودک هنوز در حال شکل‌گیری بخش‌هایی است که مسئول مهار و مدیریت احساسات هستند؛ به‌ویژه قشر پیش‌پیشانی (prefrontal cortex) که تا اواخر نوجوانی تکامل کامل پیدا نمی‌کند.
واقعیت علمی در این زمینه این است که، توانایی کنترل تکانه‌ها و تنظیم هیجان‌ها با رشد مغز در ارتباط مستقیم است و نیازمند تمرین، آموزش و الگوبرداری از بزرگ‌ترهاست.
بنابراین، بیان احساسات برای کودک، همانند یادگیری زبان دوم برای بزرگسال است؛ فرایندی پیچیده، زمان‌بر و نیازمند حمایت عاطفی و شناختی. والدین می‌توانند با کمک به افزایش دایره لغات احساسی کودک، ایجاد فرصت برای تجربه و بیان احساسات در محیطی امن و آموزش مهارت‌های تنظیم هیجان، این مسیر را برای فرزندشان هموارتر کنند.
چگونه می‌توان به کودک در شناسایی احساسات کمک کرد؟
شناسایی احساسات یکی از اولین و بنیادی‌ترین مهارت‌های هوش هیجانی در کودکان است چرا که این مهارت به کودک کمک می‌کند تا نسبت به دنیای درونی خود آگاه شود و واکنش‌های بهتری در موقعیت‌های مختلف نشان دهد اما از آن‌جا که کودکان هنوز در مراحل اولیه رشد هیجانی و شناختی قرار دارند، اغلب نیاز به هدایت والدین دارند تا بتوانند احساسات خود را تشخیص داده و به زبان آورند.
راهکارهای عملی و علمی برای کمک به کودک در مسیر شناسایی احساسات عبارتند از:
استفاده از کارت‌های تصویری احساسات: کارت‌هایی با چهره‌ها و حالات مختلف هیجانی—مانند شادی، غم، خشم، ترس، تعجب یا خجالت—می‌توانند ابزار آموزشی فوق‌العاده‌ای برای کودکان باشند. با نشان دادن هر کارت به کودک و پرسیدن "به نظرت این چهره چه احساسی دارد؟"، کودک به تدریج یاد می‌گیرد که بین حالات چهره، زبان بدن و احساسات درونی ارتباط برقرار کند.
طبق نظریه یادگیری دیداری-حرکتی، کودکان با مشاهده و انجام بهتر می‌آموزند، بنابراین استفاده از ابزارهای بصری مثل کارت‌ها، فرایند یادگیری هیجانی را تسهیل می‌کند.
خلق داستان‌های احساسی: داستان‌گویی یکی از مؤثرترین ابزارها برای تقویت درک هیجانی کودکان است، با گفتن داستان‌هایی که در آن شخصیت‌ها با احساسات گوناگونی مانند خشم، ترس، دلتنگی یا شادی مواجه می‌شوند، می‌توان کودک را تشویق کرد که احساسات شخصیت‌ها را حدس بزند و درباره آن‌ها صحبت کند. مثلاً می‌توانید بپرسید: "به نظرت وقتی دوستی که قرار بود بیاید، نیامد، این شخصیت چه احساسی داشت؟"
داستان‌گویی باعث تحریک تخیل هیجانی کودک می‌شود و به او فرصت می‌دهد تا احساسات پیچیده را بدون تجربه مستقیم درک کند.
گفت‌وگو با سوالات ساده و مفهومی: کودکان برای یادگیری شناخت احساسات نیاز به تمرین دارند و یکی از بهترین تمرین‌ها، پرسیدن سوالات باز و مفهومی در موقعیت‌های واقعی روزمره است. مثلاً بعد از بازی با دوستان یا پس از یک اتفاق ناخوشایند، از او بپرسید: "وقتی اسباب‌بازت شکست، چه احساسی داشتی؟"و "وقتی معلم تو را تشویق کرد، چه حالی شدی؟" هدف از این پرسش‌ها آموزش نام‌گذاری احساسات، گسترش دایره واژگان هیجانی و تمرین خودآگاهی در کودک است.
استفاده از آینه احساسات: یک تمرین سرگرم‌کننده این است که جلوی آینه بایستید و از کودک بخواهید چهره‌هایی با احساسات مختلف بسازد—مثلاً چهره‌ی غمگین، خندان، عصبانی. سپس درباره هر حالت گفت‌وگو کنید و بپرسید که این احساسات در چه شرایطی به‌وجود می‌آیند. این تمرین به کودک کمک می‌کند تا رابطه‌ای ملموس بین احساس درونی و ظاهر بیرونی خود پیدا کند.
شناسایی احساسات، مهارتی اکتسابی است و کودکان از طریق تعامل، تمرین و الگوبرداری از والدین آن را می‌آموزند. والدینی که به شکل فعال با کودک در مورد احساسات گفت‌وگو می‌کنند و فرصت‌هایی برای تجربه و ابراز هیجانات فراهم می‌آورند، نقش کلیدی در پرورش سلامت روانی و اجتماعی فرزند خود ایفا می‌کنند.
چگونه به احساسات منفی کودک پاسخ دهیم؟
پاسخ مناسب به احساسات منفی کودک نه‌تنها به بهبود وضعیت هیجانی او کمک می‌کند، بلکه به او مهارت‌هایی برای مدیریت بهتر احساساتش در آینده می‌آموزد، به‌ویژه در مواقعی که کودک احساساتی مانند خشم، ترس، اضطراب یا غم را تجربه می‌کند، واکنش‌های والدین می‌تواند تأثیر بسزایی در فرآیند یادگیری و رشد عاطفی کودک داشته باشد.
برخی از روش‌های مؤثر برای پاسخ به احساسات منفی کودک عبارتند از:
کنترل خشم خود در هنگام خشم کودک: وقتی کودک دچار خشم می‌شود، واکنش والدین به شدت بر احساسات کودک تأثیر می‌گذارد. در این مواقع، مهم است که والدین آرامش خود را حفظ کرده و از پاسخ‌های تند یا پرخاشگرانه اجتناب کنند، این رفتارهای والدین می‌توانند احساسات کودک را تشدید کرده و او را به سمت واکنش‌های منفی بیشتر هدایت کنند.
طبق پژوهش‌ها، زمانی که والدین با آرامش و درایت با کودک برخورد می‌کنند، این رفتار مدل‌سازی برای کودک بوده و به او کمک می‌کند تا مهارت‌های تنظیم هیجان خود را توسعه دهد.
مقابله با ترس کودک: ترس‌های کودک—مانند ترس از تاریکی یا ترس از جدا شدن از والدین—می‌تواند برای او بسیار واقعی و ناراحت‌کننده باشد در این شرایط، مهم است که به کودک اطمینان دهید که احساسات او طبیعی است و هیچ مشکلی ندارد که از چیزهایی بترسد. والدین می‌توانند به کودک روش‌هایی برای مواجهه با ترس آموزش دهند، مثلاً استفاده از چراغ خواب برای کاهش ترس از تاریکی یا گام به گام نشان دادن به او که همه چیز امن است.
تحقیقات نشان داده‌اند که حضور والدین و حمایت‌های آن‌ها در مواقع ترس، باعث افزایش اعتماد به نفس کودک می‌شود و او را قادر می‌سازد که با ترس‌هایش به شیوه‌ای سالم‌تر برخورد کند.
حمایت عاطفی و فیزیکی در زمان ناراحتی و غم: گاهی کودک احساس غم یا ناراحتی می‌کند و نیاز به حمایت عاطفی و فیزیکی والدین دارد در این مواقع، در آغوش گرفتن یا نشستن کنار کودک می‌تواند احساس امنیت و محبت به او منتقل کند. حمایت‌های فیزیکی و عاطفی به کودک کمک می‌کند تا احساس کند که در کنار والدین خود ایمن است و قادر است با احساسات منفی‌اش روبرو شود.
تحقیقات نشان داده‌اند که تماس فیزیکی مانند در آغوش گرفتن باعث ترشح هورمون‌های آرامش‌بخش مانند اکسیتوسین می‌شود که به کاهش استرس و اضطراب در کودک کمک می‌کند.
گوش دادن فعال به کودک: گاهی اوقات کودک فقط به یک نفر نیاز دارد که به دقت گوش دهد و احساسات او را درک کند. در این مواقع، والدین باید به کودک اجازه دهند که درباره احساسات خود صحبت کند، بدون آنکه سریعاً راه‌حل ارائه دهند یا احساسات او را رد کنند. این گوش دادن فعال به کودک کمک می‌کند تا احساس کند که ارزش‌مند است و احساسات او محترم شمرده می‌شود.
مطمئنا، گوش دادن فعال به کودک کمک می‌کند که خودش نیز بهتر احساساتش را شناسایی کند و این تجربه به او مهارت‌های عاطفی و اجتماعی می‌آموزد.
بنابراین در پاسخ به احساسات منفی کودک، استفاده از روش‌های حمایتی، همدلانه و منطقی می‌تواند به او کمک کند تا با احساسات خود کنار بیاید و راه‌های سالمی برای مدیریت آن‌ها پیدا کند. این فرآیند نه‌تنها به کودک در لحظه کمک می‌کند، بلکه به او مهارت‌های لازم برای مدیریت هیجانات در آینده را نیز می‌آموزد. والدین با استفاده از رویکردهای مناسب، به کودکان خود یاد می‌دهند که احساسات منفی نه‌تنها طبیعی هستند بلکه قابل مدیریت و کنترل نیز می‌باشند.
چگونه می‌توان کودک را به بیان احساسات مثبت و منفی تشویق کرد؟
بیان احساسات، چه مثبت و چه منفی، یکی از مهارت‌های مهم اجتماعی و عاطفی است که کودک باید آن را بیاموزد، این مهارت نه تنها به بهبود روابط کودک با والدین کمک می‌کند، بلکه به او کمک می‌کند تا در آینده با دیگران بهتر ارتباط برقرار کند.
برای تشویق کودک به بیان احساسات، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
الگوی خوب بودن
کودکان به شدت تحت تاثیر رفتارهای والدین خود قرار می‌گیرند به همین دلیل، مهم است که شما به عنوان والدین، احساسات خود را به شیوه‌ای مثبت و سازنده بیان کنید. وقتی کودک شما می‌بیند که شما احساسات خود را با کلمات مناسب بیان می‌کنید، او هم می‌آموزد که چگونه احساسات خود را بدون ترس و اضطراب ابراز کند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کودکان از رفتارهای الگوها و والدین خود به شدت تقلید می‌کنند و این الگوهای رفتاری، به‌ویژه در مراحل ابتدایی رشد، نقش کلیدی در یادگیری مهارت‌های اجتماعی و عاطفی ایفا می‌کنند.
استفاده از کلمات ساده
کودکان معمولاً از توانایی کلامی محدودی برخوردارند و ممکن است نتوانند احساسات پیچیده خود را بیان کنند. استفاده از کلمات ساده و قابل فهم می‌تواند به کودک کمک کند تا احساساتش را شناسایی و به راحتی بیان کند برای مثال، به کودک بگویید: "وقتی نمی‌توانی بازی کنی، ممکن است ناراحت شوی. این کاملاً طبیعی است."
نکته آموزشی: استفاده از کلمات ساده باعث می‌شود کودک بتواند ارتباط بهتری با احساسات خود برقرار کند و این به او کمک می‌کند تا از همان ابتدا درک صحیحی از احساساتش پیدا کند.
تشویق به گفتگوی آزاد
کودکان باید احساس کنند که فضایی امن برای بیان احساساتشان دارند. والدین باید به کودک اجازه دهند که بدون ترس از قضاوت، احساسات خود را بیان کند، این کار از طریق گفت‌وگوهای آزاد و بدون فشار انجام می‌شود. از گفت‌وگوهای روزمره برای ایجاد این فضا استفاده کنید و در آن‌ها کودک را تشویق کنید تا در مورد احساسات خود صحبت کند.
تحقیقات نشان می‌دهند که وقتی کودکان احساس امنیت روانی و عاطفی در خانواده دارند، تمایل بیشتری به بیان احساسات خود دارند و این کار باعث تقویت روابط آن‌ها با دیگران می‌شود.
استفاده از بازی‌های احساسی
بازی‌ها و فعالیت‌های تعاملی می‌توانند راهی مؤثر برای تشویق کودک به بیان احساساتش باشند. می‌توانید از کارت‌های احساسات یا بازی‌های تخیلی استفاده کنید تا کودک از طریق آن‌ها احساسات خود را شناسایی و بیان کند، این فعالیت‌ها به کودک کمک می‌کنند تا احساسات مختلف مانند شادی، خشم، ترس و غم را درک کرده و به زبان بیاورد.
بازی‌ها به کودکان این امکان را می‌دهند که احساسات خود را به شیوه‌ای غیرمستقیم و بدون فشار بیان کنند، که این کار به تدریج به ایجاد مهارت‌های ارتباطی در آن‌ها کمک می‌کند.
چالش‌ها و مشکلات رایج در شناسایی احساسات کودک
شناسایی و درک احساسات کودک فرآیندی پیچیده است که می‌تواند با چالش‌های زیادی همراه باشد از همین رو والدین ممکن است در این مسیر با مشکلات مختلفی روبرو شوند که برای مقابله با آن‌ها، والدین باید صبور باشند و از روش‌های تربیتی مناسب و موثر استفاده کنند. در اینجا به برخی از مشکلات رایج و راه‌حل‌های ممکن اشاره می‌کنیم:
کودک نمی‌داند که چه احساسی دارد
گاهی اوقات، کودک ممکن است نتواند احساسات خود را شناسایی یا نام‌گذاری کند به خصوص در سنین پایین‌تر، آن‌ها قادر به درک و بیان احساسات پیچیده نیستند و ممکن است رفتارهای خاصی را نشان دهند بدون آنکه دلیل آن را بفهمند. معمولا این مشکل معمولاً در کودکان کوچک‌تر دیده می‌شود که هنوز در مراحل ابتدایی رشد شناختی قرار دارند.
والدین می‌توانند از ابزارهایی مانند کارت‌های احساسات، داستان‌های ساده یا پرسش‌های ابتدایی برای کمک به کودک در شناسایی احساسات خود استفاده کنند. این ابزارها به کودک کمک می‌کنند تا بین احساسات مختلف تفاوت قائل شود و آن‌ها را به راحتی شناسایی کند.
واکنش‌های افراطی
برخی از کودکان ممکن است نتوانند احساسات خود را به درستی کنترل کنند و در نتیجه، واکنش‌های افراطی مانند عصبانیت شدید، گریه‌های طولانی یا فریاد زدن نشان دهند. این واکنش‌ها معمولاً ناشی از عدم توانایی در بیان و مدیریت احساسات است.
والدین باید به کودک یاد دهند که چگونه احساساتش را شناسایی و مدیریت کند. استفاده از تکنیک‌های تنفسی، تمرین‌های آرامش‌بخش و توضیح در مورد نحوه مدیریت احساسات به کودک کمک می‌کند تا بهتر با احساسات خود کنار بیاید همچنین، والدین باید در موقعیت‌های بحرانی خودشان آرامش را حفظ کنند تا به کودک نیز آرامش منتقل شود.
مقاومت در برابر بیان احساسات
برخی از کودکان ممکن است از گفتن احساسات خود اجتناب کنند یا از ترس قضاوت‌شدن، از بیان احساسات خود خودداری کنند، این مقاومت ممکن است ناشی از تجربیات منفی گذشته یا فشارهای اجتماعی باشد به‌ویژه در جوامع یا خانواده‌هایی که ابراز احساسات در آن‌ها به طور غیرمستقیم یا ناخوشایند دیده می‌شود، این مسئله می‌تواند تشدید شود.
والدین باید فضای امن و حمایتی برای کودک ایجاد کنند تا او احساس کند که می‌تواند بدون ترس از قضاوت احساساتش را بیان کند. استفاده از گفت‌وگوهای آزاد و بدون قضاوت، تشویق کودک به بیان احساسات و نشان دادن درک و همدلی، می‌تواند کمک کند تا کودک احساس راحتی بیشتری در ابراز احساسات خود داشته باشد.
در نتیجه، شناسایی و درک احساسات کودک برای والدین چالش‌برانگیز است، اما با صبر، همدلی و استفاده از روش‌های مناسب، می‌توان این فرآیند را ساده‌تر کرد. ابزارهایی مانند کارت‌های احساسات، داستان‌ها، تکنیک‌های آرامش و گفت‌وگوهای آزاد به کودک کمک می‌کنند تا احساسات خود را شناسایی و به درستی بیان کند این اقدامات نه تنها به رشد عاطفی کودک کمک می‌کند بلکه روابط والدین و کودک را نیز تقویت می‌کند.
سوالات متداول درباره شناخت احساسات کودکم و پاسخ دادن به آن
1. چگونه می‌توانم بفهمم که کودک من ناراحت است؟
کودکان ممکن است نتوانند به وضوح احساسات خود را بیان کنند، اما از طریق نشانه‌های غیرکلامی می‌توان فهمید که آن‌ها ناراحت هستند. برخی از نشانه‌های رایج شامل:
- گریه یا بی‌قراری
- تغییرات در زبان بدن
- کاهش فعالیت‌های عادی
- گوشه‌گیری یا تمایل به تنها بودن
2. چگونه می‌توانم به کودک کمک کنم تا احساسات خود را بهتر بیان کند؟
برای کمک به کودک در بیان احساساتش، روش‌های مختلفی وجود دارد:
- استفاده از کلمات ساده و قابل فهم
- پرسیدن سوالات باز که کودک را ترغیب به فکر کردن می‌کند
- استفاده از بازی‌ها و تصاویر برای کمک به شناسایی احساسات
- ایجاد الگوی مناسب از طریق بیان احساسات خود به شیوه‌ای مثبت
3. چرا کودکان گاهی اوقات احساسات خود را پنهان می‌کنند؟
کودکان ممکن است احساسات خود را به دلایل مختلفی پنهان کنند:
- ترس از قضاوت یا تنبیه
- عدم آگاهی از احساسات خود یا مشکل در شناسایی آن‌ها
- نیاز به حفظ استقلال یا جلوگیری از آسیب‌پذیری
4. چگونه باید به احساسات منفی کودک پاسخ دهم؟
پاسخ‌دهی به احساسات منفی کودک، مانند عصبانیت یا غم، به دقت و حساسیت نیاز دارد:
- همدلی نشان دهید و به کودک بگویید که احساساتش را درک می‌کنید
- آرامش خود را حفظ کنید تا کودک بتواند احساس امنیت بیشتری داشته باشد
- به دنبال راه‌حل‌های عملی برای کمک به کودک در مدیریت احساساتش باشید
5. چرا کودک من ممکن است به طور ناگهانی احساسات خود را تغییر دهد؟
کودکان ممکن است به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی، محیطی یا اجتماعی احساسات خود را به سرعت تغییر دهند:
- تغییرات هورمونی یا فیزیکی
- تغییرات محیطی (مانند رفتن به مهدکودک یا مدرسه)
- استرس یا فشارهای اجتماعی و عاطفی
6. چگونه می‌توانم به کودک خود آموزش دهم که احساساتش را کنترل کند؟
کنترل احساسات یکی از مهارت‌های مهم برای کودکان است و برای کمک به کودک در کنترل احساسات خود می‌توانید این روش‌ها را امتحان کنید:
- آموزش تنفس عمیق و آرام‌سازی
- ایجاد فضای امن برای گفت‌وگو و ابراز احساسات
- آموزش رفتارهای اجتماعی مانند صبر کردن و احترام به احساسات دیگران
7. آیا واکنش‌های شدید کودک همیشه ناشی از احساسات اوست؟
گاهی اوقات واکنش‌های شدید کودک می‌تواند به دلایل مختلف دیگری غیر از احساساتش باشد:
- خستگی یا گرسنگی
- نیاز به توجه و محبت
- عدم توانایی در مدیریت هیجانات به دلیل کمبود مهارت‌های عاطفی
8. چگونه به کودک کمک کنم که احساسات مثبت خود را تقویت کند؟
برای تقویت احساسات مثبت کودک، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- تشویق به شادمانی و لذت بردن از لحظات مثبت
- آموزش قدردانی از چیزهای کوچک و مثبت در زندگی
- ایجاد محیطی مثبت که در آن کودک احساس امنیت و حمایت کند
نتیجه‌گیری نهایی
شناخت و پاسخ‌گویی به احساسات کودک یک فرایند تدریجی است که نیاز به صبر، آگاهی و مهارت دارد. این مهارت نه تنها به ایجاد رابطه‌ای سالم و مثبت میان والدین و کودک کمک می‌کند، بلکه به کودک کمک می‌کند تا احساسات خود را به شیوه‌ای صحیح و مناسب درک و مدیریت کند به این ترتیب، کودک در دنیای پیچیده احساسات خود توانمند می‌شود و در آینده به فردی متعادل‌تر و با اعتماد به نفس تبدیل می‌شود.