در دنیای امروز، مشاهده می‌شود که در مهمانی‌ها یا تجمعات اجتماعی، بچه‌ها اغلب در حال بازی‌های دیجیتالی با گوشی‌های هوشمند یا تبلت‌های خود هستند و این وضعیت به‌قدری رایج شده که می‌توان گفت بچه‌ها هر کدام در جزیره‌ای مجزا، سرگرم با دنیای دیجیتال خود هستند. اما این پرسش که "بچه‌ها از چه سنی می‌توانند گوشی هوشمند داشته باشند و چقدر از آن استفاده کنند؟" برای بسیاری از والدین همچنان دغدغه‌ای جدی است.
تاثیرات منفی استفاده بیش از حد از گوشی هوشمند
براساس پژوهشی که وب‌سایت معتبر «Common Sense Media»، به بررسی اثرات تکنولوژی بر کودکان اختصاص دارد، انجام داده است، نتایج نگران‌کننده‌ای به دست آمده است. این تحقیق نشان می‌دهد که تنها سه درصد از وقت کودکان به فعالیت‌های خلاقانه و تولید محتوا می‌گذرد و این در حالی است که بیشتر زمان آنها صرف بازی‌های ویدئویی، گوش دادن به موسیقی و گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی می‌شود به‌طور کلی، فناوری به طور فزاینده‌ای در حال تسلط بر زندگی روزمره کودکان است و بسیاری از آنها به جای بهره‌گیری از وقت آزاد برای یادگیری، در حال مصرف محتواهای آماده و سرگرم‌کننده هستند.
آمار دیگری که در این تحقیق آمده است، نشان‌دهنده میزان مالکیت گوشی‌های هوشمند در میان نوجوانان است، بر اساس این آمار، بیش از دو سوم از نوجوانان در ایالات متحده گوشی هوشمند دارند و 37 درصد از آنها صاحب تبلت نیز هستند. این نشان می‌دهد که تکنولوژی در زندگی کودکان و نوجوانان نقش عمده‌ای ایفا می‌کند و به‌طور فزاینده‌ای وابستگی به آنها شکل می‌گیرد.
آمار و شواهد علمی درباره تاثیر استفاده زیاد از گوشی‌های هوشمند بر کودکان
تحقیقات علمی متعدد تاثیرات منفی استفاده مفرط از گوشی‌های هوشمند و دیگر دستگاه‌های دیجیتال را بر سلامت روانی، جسمانی و یادگیری کودکان تأیید کرده‌اند به عنوان مثال، مطالعه‌ای که توسط موسسه Common Sense Media در سال 2020 انجام شد نشان داد که بیش از 50 درصد از کودکان در سنین 8 تا 12 سال حداقل 4 ساعت در روز به استفاده از رسانه‌های دیجیتال و گوشی‌های هوشمند اختصاص می‌دهند، که این مدت زمان قابل توجهی از روز را به خود اختصاص می‌دهد.
همچنین تحقیقات دانشگاه Harvard Medical School نشان می‌دهد که استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند و دیگر دستگاه‌های دیجیتال می‌تواند باعث کاهش کیفیت خواب در کودکان و نوجوانان شود، در این مطالعه، مشخص شد کودکانی که بیش از دو ساعت در روز از دستگاه‌های دیجیتال استفاده می‌کنند، به طور متوسط 30 درصد کمتر از همسالان خود خواب شبانه با کیفیت دارند و این کمبود خواب می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت روانی و جسمی کودک بگذارد و موجب کاهش تمرکز و ضعف در عملکرد تحصیلی شود.
در یک تحقیق دیگر که توسط دانشگاه Oxford در سال 2021 انجام شد، نشان داده شد که استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند در کودکان، به ویژه در ساعات قبل از خواب، ارتباط مستقیمی با افزایش میزان اضطراب و افسردگی در نوجوانان دارد، این مطالعه همچنین بیان کرد که بیش از 40 درصد از نوجوانانی که به مدت طولانی از گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنند، علائم اضطراب و افسردگی را نیز تجربه می‌کنند.
این یافته‌ها نه تنها نشان‌دهنده اثرات منفی استفاده زیاد از تکنولوژی بر سلامت روانی و جسمی کودکان هستند، بلکه اهمیت مدیریت زمان استفاده از این دستگاه‌ها را نیز بیش از پیش نمایان می‌کنند بنابراین، والدین و مربیان باید توجه ویژه‌ای به نحوه استفاده از گوشی‌های هوشمند در میان کودکان داشته باشند و زمان استفاده از این دستگاه‌ها را محدود کنند.
سن مناسب برای شروع استفاده از گوشی هوشمند
یکی از مطالعات دیگر که توسط شرکت پژوهشی «Influence-Central» منتشر شده، نشان می‌دهد که سن شروع مالکیت گوشی‌های هوشمند در میان کودکان در حال کاهش است. بر اساس این تحقیق که از 500 مادر آمریکایی انجام شده، متوسط سن دریافت اولین گوشی هوشمند برای کودکان 10.3 سال است و این تغییر در سن مالکیت گوشی هوشمند، بیانگر تغییرات اجتماعی و فرهنگی است که در جامعه امروز در حال وقوع است. از آنجا که تکنولوژی جزء جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره افراد شده است، بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند که کودکانشان از سنین پایین‌تری با این دستگاه‌ها آشنا شوند تا بتوانند در آینده از آنها بهره‌برداری بهینه‌تری داشته باشند.
در این پژوهش همچنین مشخص شده که استفاده از تبلت‌ها در میان کودکان هنگام سفرهای جاده‌ای نیز به طور چشمگیری افزایش یافته است. در سال 2012، تنها 26 درصد از کودکان در سفرهای جاده‌ای از تبلت برای سرگرمی استفاده می‌کردند، اما در حال حاضر این رقم به 55 درصد رسیده است و این نشان می‌دهد که دستگاه‌های دیجیتال به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی کودکان تبدیل شده‌اند و آنها در هر موقعیتی، حتی در سفرهای طولانی، به این دستگاه‌ها دسترسی دارند.
و اما سوالی که در مورد سن مناسب برای شروع استفاده از گوشی‌های هوشمند برای کودکان مطرح می‌شود، واقعاً بستگی به شرایط مختلف و ویژگی‌های هر کودک دارد. تحقیقات مختلف از جمله مطالعه‌ای که در پاراگراف بالا اشاره شد، نشان می‌دهد که سن مالکیت گوشی هوشمند در کودکان در حال کاهش است، اما این نکته نباید به این معنی باشد که سن خاصی به‌طور عمومی برای همه کودکان مناسب است.
در واقع، برای تعیین سن مناسب استفاده از گوشی هوشمند، موارد مختلفی باید در نظر گرفته شود که عبارتند از:
آمادگی روانی و اجتماعی کودک: کودک باید توانایی درک و مدیریت مسئولیت‌هایی را که همراه با داشتن گوشی است، داشته باشد به این معنی که آیا کودک قادر است زمان استفاده از گوشی را کنترل کند؟ آیا توانایی مقابله با تهدیدات آنلاین مانند مواد مضر، مشکلات امنیتی و یا فشارهای اجتماعی در فضای مجازی را دارد؟
نیاز به ارتباط و امنیت: برای برخی از کودکان که در خانواده آنها اعضای خانواده به دلایل مختلف در مکان‌های جغرافیایی متفاوت زندگی می‌کنند یا به صورت منظم در کنار یکدیگر نیستند(این شرایط می‌تواند به دلایلی همچون طلاق، جدا بودن والدین به دلیل شغل و یا زندگی در دو مکان متفاوت به وجود آید) یا در مواقعی نیاز به برقراری ارتباط با والدین دارند، داشتن گوشی می‌تواند احساس امنیت و راحتی بیشتری ایجاد کند در چنین مواردی، داشتن یک گوشی هوشمند از سنین پایین می‌تواند منطقی باشد.
میزان استفاده و نظارت والدین: والدین باید تصمیم بگیرند که چه میزان استفاده از دستگاه‌های دیجیتال برای کودک مناسب است. برای کودکان زیر 12 سال، بهتر است مدت زمان استفاده از گوشی محدود باشد و تحت نظارت والدین قرار گیرد تا از وابستگی به تکنولوژی یا آسیب‌های روانی جلوگیری شود.
بنابراین پاسخ به این سوال که چه زمانی گوشی هوشمند برای کودک مناسب است، بستگی به عوامل مختلفی دارد و این عوامل شامل میزان بلوغ روانی کودک، نیازهای آموزشی و اجتماعی او و همچنین آمادگی خانواده برای مدیریت استفاده از تکنولوژی است. برخی متخصصان بر این باورند که سن 12 سالگی می‌تواند زمان مناسبی برای دریافت گوشی هوشمند باشد، چرا که در این سن کودکان به بلوغ نسبی در زمینه مدیریت مسئولیت‌ها و زمان خود می‌رسند. البته این تصمیم باید بر اساس نیازهای فردی کودک و شرایط خانوادگی اتخاذ شود.
دسترسی به اینترنت و استفاده از تکنولوژی در کودکان
یکی دیگر از یافته‌های این تحقیق، افزایش دسترسی کودکان به اینترنت از طریق دستگاه‌های مختلف است، در حال حاضر 64 درصد از کودکان به اینترنت از طریق لپ‌تاپ یا تبلت خود دسترسی دارند و این در حالی است که این رقم در سال 2012 تنها 42 درصد بود. این تغییرات نشان‌دهنده رشد تصاعدی استفاده از تکنولوژی در زندگی کودکان است و این مسئله چالش‌هایی را برای والدین و همچنین مربیان در زمینه کنترل و مدیریت زمان استفاده از دستگاه‌ها ایجاد کرده است.
این آمارها به‌وضوح نشان می‌دهند که کودکان در دنیای امروز به‌طور فزاینده‌ای به دستگاه‌های دیجیتال وابسته هستند با این حال، این وابستگی باید به‌طور معقولی مدیریت شود تا تاثیرات منفی احتمالی آن کاهش یابد بر همین اساس، والدین باید راهکارهایی برای کنترل زمان استفاده از این دستگاه‌ها در نظر بگیرند تا از ایجاد مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کنند.
راهکارهایی برای استفاده مسئولانه از گوشی‌های هوشمند
برای مدیریت بهتر استفاده از گوشی‌های هوشمند توسط کودکان، والدین می‌توانند برخی از راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:
تعیین محدودیت زمانی: تعیین زمان مشخص برای استفاده از گوشی به کودک کمک می‌کند تا از دستگاه‌های دیجیتال به‌طور معقولانه استفاده کند.
محتوای آموزشی: به جای بازی‌های صرفاً سرگرم‌کننده، کودکان را به استفاده از برنامه‌ها و بازی‌های آموزشی تشویق کنید که به رشد ذهنی آنها کمک می‌کند.
آموزش مفاهیم دیجیتال: کودکان باید از سنین پایین با مفاهیم حریم خصوصی، امنیت آنلاین و مسئولیت‌پذیری در دنیای دیجیتال آشنا شوند.
مدیریت دسترسی به اینترنت: کنترل دسترسی کودک به اینترنت و برنامه‌های مختلف می‌تواند از مواجهه با محتوای نامناسب جلوگیری کند و در عین حال به او کمک کند از منابع مفید بهره‌برداری کند.
در نهایت، گوشی‌های هوشمند و دیگر دستگاه‌های دیجیتال می‌توانند ابزارهای مفیدی برای آموزش و سرگرمی کودکان باشند، به شرط آنکه به‌طور معقول و تحت نظارت استفاده شوند. تعیین سن مناسب برای ارائه این تکنولوژی‌ها به کودکان، علاوه بر اینکه به بلوغ روانی و اجتماعی کودک بستگی دارد، به شرایط خانوادگی و توانایی والدین در مدیریت استفاده از آنها نیز مرتبط است و با مدیریت صحیح و نظارت درست، می‌توان از تکنولوژی به‌عنوان ابزاری موثر در رشد و توسعه کودکان استفاده کرد.
امنیت حرف اول را می‌زند
یکی از نکات حیاتی که در هنگام خرید گوشی هوشمند برای کودکان نباید فراموش شود، مسئله امنیت و حفظ حریم خصوصی است. طبق گفته‌های کارشناسان حوزه روانشناسی دیجیتال، از جمله «ترکل»، والدین باید پیش از هر چیز به فرزندانشان آموزش دهند که گوشی هوشمند علاوه بر مزایای زیاد، می‌تواند خطرات زیادی نیز به همراه داشته باشد به عبارت دیگر، آنها باید به کودکان خود توضیح دهند که در دنیای دیجیتال، علاوه بر مزایای آموزشی و سرگرم‌کننده، تهدیدات و خطراتی هم وجود دارد که باید از آنها آگاه باشند و در صورت مواجهه با هر مشکل یا مسئله‌ای، آن را با والدین خود در میان بگذارند.
همچنین، والدین باید نمونه‌ای از رفتار درست در دنیای دیجیتال را برای فرزندان خود فراهم کنند. هنگامی که مادر در حال پختن غذاست و در عین حال با گوشی خود پیام می‌فرستد یا پدر هنگام رانندگی، توجهش معطوف به کامنت‌ها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی است، این رفتارها به طور ناخودآگاه به کودک منتقل می‌شود. کودک به تدریج می‌آموزد که گوشی‌های هوشمند باید همیشه در دسترس باشند و تعاملات اجتماعی به شدت محدود شوند.
این نوع رفتارها می‌تواند به الگوهای نادرستی در روابط خانوادگی تبدیل شود، تصور کنید یک خانواده در کنار یکدیگر در خانه نشسته‌اند، اما هیچ‌کدام از اعضا با یکدیگر تعامل نمی‌کنند. پدر در حال جستجو برای خرید ماشین مورد علاقه‌اش است، مادر در سایت‌های آشپزی به دنبال دستور پخت جدید می‌گردد و کودک در دنیای دیجیتال غرق شده و مشغول بازی‌های ویدئویی است، در این وضعیت، هیچ‌کدام از اعضای خانواده با یکدیگر ارتباط برقرار نمی‌کنند و هر کدام در دنیای مجازی خود غرق هستند. این تصویر به وضوح نشان‌دهنده تاثیرات منفی استفاده بیش از حد از تکنولوژی بر روابط اجتماعی و خانوادگی است.
برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، والدین باید ابتدا خودشان رفتار مناسبی در استفاده از گوشی‌های هوشمند و دیگر تکنولوژی‌ها از خود نشان دهند و این رفتارها باید شامل استفاده از فناوری به‌طور معقول، احترام به زمان‌های مشترک با خانواده و همچنین برقراری تعادل میان دنیای دیجیتال و دنیای واقعی باشد.
در نهایت، آموزش به کودکان باید به‌طور مستمر و بر اساس سن و نیازهای آنها انجام شود. زمانی که والدین به فرزندان خود یاد دهند که تکنولوژی و گوشی هوشمند تنها ابزاری برای یادگیری و سرگرمی است و نه چیزی بیشتر، می‌توانند به آنها کمک کنند تا در آینده بتوانند از این ابزارها به‌طور مسئولانه و آگاهانه استفاده کنند.
وقتی پای مغز به میان می‌آید
تحقیقات جدیدی که توسط تیمی از محققان سوئیسی انجام شده، نشان می‌دهد که استفاده مداوم و بیش از حد از گوشی‌های هوشمند می‌تواند آسیب‌های جدی به یکی از بخش‌های حیاتی مغز وارد کند. این پژوهشگران معتقدند که استفاده از گوشی‌های لمسی، به‌ویژه در مدت زمان طولانی، باعث ایجاد ارتباط مستقیم بین دست و مغز می‌شود که می‌تواند منجر به آسیب‌های مغزی شود. به‌طور خاص، این تحقیقات نشان‌دهنده اثرات منفی استفاده مفرط از گوشی‌های هوشمند بر عملکرد بخش‌هایی از مغز است که وظیفه کنترل حرکات بدن را بر عهده دارند.
برای اثبات این فرضیه، تیم تحقیقاتی از 37 داوطلب استفاده کرد که 27 نفر از آنها از گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کردند و 10 نفر دیگر گوشی‌های ساده‌ای با دکمه‌های واقعی (غیر از صفحات لمسی) در اختیار داشتند. پس از انجام مطالعات دقیق و طولانی‌مدت، نتایج جالب توجهی به دست آمد و محققان دریافتند که استفاده مداوم از گوشی‌های هوشمند باعث تضعیف یکی از بخش‌های مهم مغز به نام «Somatosensory» می‌شود. این بخش از مغز مسئول کنترل حرکات دقیق دست، صورت، گردن و حتی برخی از حرکات دیگر بدن است.
در افرادی که به‌طور مداوم از گوشی‌های هوشمند لمسی استفاده می‌کنند، مغز آنها به‌مرور زمان در کنترل حرکات دست و انگشتان ضعیف‌تر می‌شود و این آسیب در نتیجه عدم فعالیت مناسب مغز در حین استفاده از صفحات لمسی به وجود می‌آید در مقابل، افرادی که از گوشی‌های ساده با دکمه‌های فیزیکی استفاده می‌کنند، با هر بار فشردن دکمه‌ها، مغز خود را به‌طور مداوم تحریک می‌کنند و این تحریک باعث می‌شود که فعالیت‌های حرکتی و عملکرد مغزی به‌طور طبیعی و سالم ادامه یابد.
در واقع، هنگامی که انگشتان فرد بر روی دکمه‌های گوشی‌های قدیمی حرکت می‌کند، مغز سیگنال‌های حرکتی دریافت می‌کند که به حفظ سلامت و کارکرد صحیح این بخش از مغز کمک می‌کند. این فعالیت مداوم در درازمدت باعث جلوگیری از کم‌کاری مغزی، پیری زودرس و حتی اختلالات مغزی می‌شود. این تحقیق نشان می‌دهد که استفاده از دستگاه‌های ساده با دکمه‌های فیزیکی می‌تواند از تغییر شکل مغز و بروز مشکلات مرتبط با آن پیشگیری کند.
این نتایج از اهمیت بالای استفاده متعادل و آگاهانه از گوشی‌های هوشمند حکایت دارند و نشان می‌دهند که توجه به اثرات منفی طولانی‌مدت استفاده از تکنولوژی بر سلامت مغز باید در برنامه‌های پیشگیری و آموزش خانواده‌ها و کودکان گنجانده شود.
خواب را از چشم‌هایشان می‌گیرد
استفاده از گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها نه تنها بر فعالیت‌های روزانه کودکان اثر می‌گذارد، بلکه تاثیرات منفی قابل توجهی بر کیفیت خواب آنها نیز دارد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که نمایشگرهای کوچک دستگاه‌های الکترونیکی، به‌ویژه اگر قبل از خواب مورد استفاده قرار گیرند، می‌توانند به‌شدت بر الگوی خواب کودکان تاثیر بگذارند.
براساس نتایج یک نظرسنجی که از دو هزار و 48 کودک بین چهار تا هفت سال انجام شده، مشخص شده که کودکان امروزی قبل از خواب بیشتر از گذشته از گوشی‌های موبایل و تبلت‌ها استفاده می‌کنند در این مطالعه، تفاوت‌هایی بین کودکانی که از این دستگاه‌ها استفاده می‌کنند و کسانی که از آنها اجتناب می‌کنند، مشاهده شد. کودکانی که قبل از خواب از گوشی‌های هوشمند یا تبلت استفاده می‌کنند، به طور میانگین 20.6 دقیقه کمتر از کودکان دیگر که از دستگاه‌های الکترونیکی استفاده نمی‌کنند، می‌خوابند.
محققان علت این مشکل را در تأثیرات منفی نور آبی دستگاه‌ها می‌دانند که بر ساعت بیولوژیکی بدن تأثیر می‌گذارد و تولید ملاتونین، هورمون مسئول تنظیم خواب، را کاهش می‌دهد و قطعا این کمبود خواب می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر رشد ذهنی و جسمی کودک داشته باشد به‌ویژه اینکه این کمبود خواب بر هوش، خلاقیت و حتی شادابی کودک تأثیر منفی می‌گذارد.
بر اساس این یافته‌ها، استفاده بیش از حد از دستگاه‌های دیجیتال قبل از خواب می‌تواند موجب مشکلاتی در تمرکز و یادگیری کودکان شود از این رو، متخصصان توصیه می‌کنند که والدین زمان استفاده از گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها را برای کودکان خود محدود کنند و به آنها کمک کنند تا عادت‌های سالم خواب را رعایت کنند.
به‌طور مثال، والدین می‌توانند به کودک اجازه دهند که تنها در ساعت‌های خاصی از روز (مثل بعد از انجام تکالیف مدرسه یا بعد از انجام فعالیت‌های بدنی) از گوشی استفاده کند، قطعا این کار به کودک کمک می‌کند تا یاد بگیرد که زمان استفاده از تکنولوژی باید محدود باشد و در عین حال از وقت خود به بهترین شکل بهره‌برداری کند. پیشنهاد دیگر می تواند این باشد که والدین می‌توانند یک ساعت خاص از شب را به‌عنوان "زمان خاموشی" تعیین کرده و از کودک بخواهند که گوشی خود را تحویل دهد. قطعا این اقدام نیز می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کودک و همچنین جلوگیری از مشکلات خواب مرتبط با استفاده از تکنولوژی کمک شایانی کند.
وقتی روابط تغییر می‌کند
در دنیای امروز، ارتباطات خانوادگی شکل متفاوتی به خود گرفته است. فرزند در اتاق خود نشسته و به جای اینکه از مادر خود سوالی بپرسد، پیامی برای او ارسال می‌کند: «ناهار حاضر است؟» یا «غذا چی داریم؟». مادر هم از آشپزخانه به همین شیوه جواب می‌دهد: «نیم ساعت دیگه غذا حاضره!» مطمئنا این سبک ارتباطی، روابط خانوادگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود تعاملات رو در رو کمرنگ‌تر شده و جای خود را به پیام‌ها و استیکرهای رنگارنگ بدهد.
این تغییرات در سبک ارتباطی به تدریج مرزهای روابط میان والدین و کودکان را دچار تغییر می‌کند. در حال حاضر، کودکانی که در دوران رشد خود قرار دارند، بیشتر وقت خود را در فضای آنلاین و دنیای دیجیتال سپری می‌کنند و کمتر درگیر ارتباطات مستقیم با اعضای خانواده هستند و این جدایی تدریجی می‌تواند اثرات منفی بر روابط عاطفی و اجتماعی کودکان داشته باشد. چرا که گفتگوهای چهره به چهره، نقش مهمی در رشد عاطفی و اجتماعی کودک دارند و هنگامی که این تعاملات کاهش می‌یابد، ممکن است کودک به یک فضای انفرادی و دیجیتال محدود شود که در آن امکان تعاملات واقعی و احساسات مشترک با خانواده کاهش پیدا می‌کند.
بسیار مهم است که والدین با فرزندانشان در مورد استفاده از گوشی‌های هوشمند به صورت مداوم گفت‌وگو کنند. والدین باید به کودک خود توضیح دهند که چرا زمان استفاده از گوشی باید محدود باشد و چه خطراتی ممکن است برای سلامت جسمی و روانی او ایجاد شود. این گفتگوها باید به‌گونه‌ای باشد که کودک احساس کند در تصمیم‌گیری‌های مربوط به استفاده از تکنولوژی مشارکت دارد و نمی‌شود تنها محدودیت‌ها را برای او وضع کرد.
از طرفی والدین باید زمان‌هایی را در طول هفته برای فعالیت‌های خانوادگی بدون دستگاه‌های دیجیتال اختصاص دهند. این زمان‌ها می‌تواند شامل بازی‌های گروهی، رفتن به طبیعت و یا حتی دیدن فیلم‌هایی باشد که برای همه مناسب است. قطعا انجام این فعالیت‌ها به تقویت ارتباطات خانوادگی کمک می‌کنند و کودک متوجه می‌شود که تعاملات انسانی باید در اولویت قرار گیرد.
کودک با خلاقیت خداحافظی می‌کند
کارشناسان بر این باورند، زمانی که کودکان به بازی‌ها و اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند عادت می‌کنند، حساسیت چشمی و واکنش‌های مغزی آنها کاهش می‌یابد و استفاده مداوم از این دستگاه‌ها به تدریج تخیل و قدرت ابتکار کودک را نیز کم‌رنگ می‌کند از همین رو کودکانی که به تکنولوژی وابسته می‌شوند، بیشتر منتظر می‌مانند تا امکانات آماده در اختیارشان قرار گیرد و سپس به سراغ بازی‌ها و سرگرمی‌ها بروند.
در حالی که بدون دسترسی به گوشی هوشمند، کودک می‌تواند با استفاده از خلاقیت‌های خود به انجام فعالیت‌هایی چون نقاشی، ساخت کاردستی یا بازی‌های فکری بپردازد به طور قطع این بازی‌ها نه تنها به رشد ذهنی و خلاقیت کمک می‌کنند، بلکه در پیاده‌سازی ایده‌ها و ساختن چیزهای جدید، مهارت‌های عملی و تفکر انتقادی کودک تقویت می‌شود. اما در دنیای دیجیتال، جایی که همه‌چیز از قبل آماده و مشخص است، انگیزه و همچنین هیجان برای خلق و اکتشاف از بین می‌رود. وقتی کودک به بازی‌هایی که خود به طور فعال در آنها نقشی ندارد، وابسته می‌شود، خلاقیت و انگیزه‌اش برای ابتکار و تلاش‌های جدید کاهش می‌یابد.
از همین رو والدین می‌توانند کودک را به فعالیت‌های فیزیکی و آفلاین مثل بازی‌های گروهی، ورزش، نقاشی، یا انجام کاردستی تشویق کنند. باید در نظر داشت که این فعالیت‌ها نه تنها به رشد فیزیکی و اجتماعی کودک کمک می‌کنند، بلکه موجب تقویت خلاقیت و مهارت‌های ارتباطی او نیز می‌شوند و وقتی کودک متوجه شود که می‌تواند از زمان‌های بدون تکنولوژی لذت ببرد، می‌تواند تعادلی سالم بین استفاده از گوشی و فعالیت‌های دیگر برقرار کند.
افسردگی و چاقی می‌آورد
تحقیقات علمی نشان داده‌اند که بین استفاده از گوشی‌های هوشمند، اینترنت و افزایش مشکلات روحی همچون افسردگی در کودکان ارتباط مستقیمی وجود دارد. کارشناسان معتقدند که این دستگاه‌ها به‌ویژه در صورتی که تحت نظارت دقیق والدین نباشند، می‌توانند تأثیرات منفی بر سلامت روانی کودک داشته باشند. وقتی کودکان به مدت طولانی از این تکنولوژی‌ها استفاده می‌کنند، امکان نظارت و کنترل رفتارهای روحی آنها برای والدین دشوار می‌شود و این عدم نظارت می‌تواند به مشکلات جدی روحی منجر گردد.
از سوی دیگر، استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند و گذراندن زمان زیاد در تنهایی، به‌ویژه وقتی کودک از دیگر فعالیت‌های اجتماعی و بدنی محروم می‌شود، می‌تواند پیامدهای جسمانی ناگواری نیز به همراه داشته باشد و قطعا یکی از این پیامدها چاقی است؛ زیرا وقت گذراندن در فضای مجازی و کاهش فعالیت بدنی می‌تواند باعث کم‌تحرکی شود که به مرور زمان منجر به افزایش وزن و مشکلات جسمانی می‌گردد به طور کلی، این نوع رفتارهای دیجیتالی می‌توانند به طور مستقیم بر سلامت جسمی و روانی کودکان تأثیر منفی بگذارند و کیفیت زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهند.
برای مقابله با پیامدهای جسمانی ناشی از کم‌تحرکی، والدین می‌توانند کودک خود را به فعالیت‌های بدنی مانند ورزش‌های گروهی، پیاده‌روی و یا بازی‌های فیزیکی در فضای باز تشویق کنند همچنین، مهم است که کودک را در فعالیت‌های اجتماعی مانند ملاقات با دوستان و خانواده و شرکت در رویدادهای جمعی ترغیب کنید تا از احساس تنهایی و انزوای کودک جلوگیری شود.
توانایی یادگیری از بین می‌رود
گوشی‌های هوشمند به دلیل تسهیل در دسترسی به اطلاعات و راحتی جستجو، به‌طور غیرمستقیم توانایی‌های یادگیری کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که استفاده مفرط از این دستگاه‌ها می‌تواند موجب کاهش مهارت‌های پایه‌ای کودکان در زمینه‌هایی همچون ریاضی و دیگر دروس شود. در حالی که گوشی‌های هوشمند می‌توانند به سرعت پاسخ‌ها را فراهم کنند، این دسترسی آسان و فوری به اطلاعات، فرصتی برای تقویت توانایی‌های ذهنی و تفکر تحلیلی کودکان نمی‌گذارد.
استفاده بیش از حد از تلفن‌های هوشمند سبب می‌شود که ذهن کودک برای مدت طولانی درگیر مسائل سطحی و فوری شود، بدون اینکه زمان کافی برای پردازش اطلاعات و یادگیری عمیق وجود داشته باشد. این وضعیت باعث می‌شود که توانایی‌های ذهنی کودک در زمینه‌هایی همچون حل مسئله، تفکر انتقادی و تحلیل اطلاعات تضعیف شود. در نهایت، این نوع وابستگی به گوشی‌های هوشمند می‌تواند روند یادگیری و پیشرفت کودک را متوقف کند و آنها را از فرصت‌های مهم رشد علمی و شناختی محروم سازد.
برای جلوگیری از تاثیرات منفی گوشی‌های هوشمند بر توانایی‌های یادگیری کودکان، والدین می‌توانند اقداماتی عملی برای تقویت مهارت‌های ذهنی و یادگیری کودک خود انجام دهند برای مثال والدین می‌توانند کودک را به استفاده از کتاب‌ها، جزوات آموزشی و فعالیت‌های فکری بدون وابستگی به دستگاه‌های دیجیتال تشویق کنند. این کار به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های مطالعه و تفکر انتقادی را در محیطی بدون حواس‌پرتی از دسترسی آسان به اطلاعات تقویت کند همچنین، بازی‌های فکری مانند شطرنج، معما و پازل‌ها می‌توانند به تقویت مهارت‌های حل مسئله و تفکر تحلیلی کودک کمک شایانی کنند.
کودکان خود را تشویق به یادگیری با تاکید بر حل مسئله کنید و به جای اینکه همه پاسخ‌ها را در اختیار کودک قرار دهید، می‌توانید او را تشویق کنید که خود مسائل را حل کند. این فرآیند تفکر مستقل به تقویت توانایی‌های یادگیری کودک کمک می‌کند به‌طور مثال، هنگام حل مسائل ریاضی، به او فرصت دهید تا به روش‌های مختلف فکر کند و سپس از منابع دیجیتال برای بررسی پاسخ‌ها استفاده کند.
جمع‌بندی نهایی
در دنیای امروز، استفاده از گوشی‌های هوشمند و دستگاه‌های دیجیتال در میان کودکان به موضوعی رایج تبدیل شده است، اما این مسأله با چالش‌ها و نگرانی‌های فراوانی نیز همراه است. تحقیقات مختلف نشان می‌دهند که استفاده بیش از حد از این تکنولوژی‌ها می‌تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر سلامت روانی، جسمی و یادگیری کودکان داشته باشد. مشکلاتی همچون کاهش کیفیت خواب، افزایش اضطراب و افسردگی و کاهش توانایی‌های خلاقانه از جمله عواقب استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند است.
بر اساس تحقیقات، سن مناسب برای دریافت گوشی هوشمند بستگی به ویژگی‌های فردی کودک و آمادگی روانی و اجتماعی او دارد. بسیاری از متخصصان سن 12 تا 13 سال را به‌عنوان سن مناسب برای استفاده مستقل از این تکنولوژی‌ها توصیه می‌کنند با این حال، نظارت والدین و تعیین محدودیت‌های زمانی برای استفاده از این دستگاه‌ها امری ضروری است.
در نهایت، استفاده مسئولانه از گوشی‌های هوشمند باید در کانون توجه قرار گیرد. والدین باید با آموزش مفاهیم امنیت دیجیتال، تعیین زمان‌های مشخص برای استفاده و تشویق به استفاده از محتواهای آموزشی، به کودکان کمک کنند تا از این ابزارها به‌طور مفید و بهینه بهره‌برداری کنند همچنین، باید به این نکته توجه داشت که تعاملات اجتماعی و خانوادگی در دنیای واقعی همچنان باید اولویت داشته باشد و استفاده از تکنولوژی نباید موجب کاهش این تعاملات شود.