رفتارهای کودکان، به ویژه در سنین اولیه، همواره موضوعی جذاب و پیچیده برای والدین و پژوهشگران بوده است. یکی از رفتارهای متداولی که در این دوران بسیار مشاهده می‌شود، پرتاب اشیا توسط کودک است. این عمل به ظاهر ساده، به نوعی نمایانگر ابعاد مختلفی از رشد شناختی و اجتماعی کودک می‌باشد. والدین اغلب نگران این نوع رفتار هستند و ممکن است ندانند که این اقدام به چه دلایلی انجام می‌شود و چگونه باید به آن واکنش نشان دهند.
پرتاب اشیا در واقع می‌تواند نشانه‌ای از کنجکاوی، نیاز به جلب توجه و یا حتی ابراز هیجان باشد. کودکان در این سنین در حال کشف دنیای اطراف خود هستند و از طریق آزمایش و خطا می‌آموزند. حتی این رفتار می‌تواند در مراحل مختلف رشد کودک، نشانه‌ای از توانایی‌های حرکتی و شناختی او باشد. در واقع، هر بار که کودک چیزی را پرتاب می‌کند، به طور قطع او در حال آزمایش قوانین فیزیکی و تاثیرات محیطی است.
علت پرتاب اشیا توسط کودکان
کودکان در مراحل مختلف رشد، عادات و رفتارهای خاصی را تجربه می‌کنند که هر یک دربردارندهٔ پیام‌هایی دربارهٔ نیازها و توانایی‌های آن‌هاست. یکی از رفتارهای رایج و جالب در این دوران، پرتاب اشیا است. این عمل به ویژه در سنین ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی، به شدت مشاهده می‌شود و به نظر می‌رسد که به نوعی تلاش برای درک محیط و تعامل با آن است. والدین می‌توانند با واکنش‌های مناسب به این رفتار، به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی و حرکتی خود را بهبود ببخشند و در عین حال، شناخت بهتری از دنیای اطراف خود پیدا کنند.
در این سنین، کودکان به طور طبیعی جذب پرتاب اشیا می‌شوند. این عمل به آنها این امکان را می‌دهد که مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کنند. هنگامی که کودک یک شی را از زمین برمی‌دارد و آن را پرتاب می‌کند، در واقع در حال تمرین هماهنگی چشم و دست خود است. این مهارت، نه تنها شامل کنترل حرکات فیزیکی است، بلکه به کودک کمک می‌کند تا درک بهتری از تاثیرات مختلف بر اشیاء نیز داشته باشد. به طور مثال، کودک متوجه می‌شود که اگر یک توپ را به زمین پرتاب کند، آن توپ به بالا برمی‌گردد، در حالی که یک شی دیگر مانند یک کتاب، تنها به زمین می‌افتد. این نوع آزمایش و کشف، بخشی از فرآیند یادگیری شناختی کودکان است.
علاوه بر این، پرتاب اشیا به کودکان این امکان را می‌دهد که با ویژگی‌های فیزیکی اشیاء مختلف به خوبی آشنا شوند. آنها متوجه می‌شوند که برخی از اشیاء صدا تولید می‌کنند یا ممکن است به شیوه‌های مختلفی به زمین برخورد کنند. این تجربیات به کودکان کمک می‌کند تا اطلاعات بیشتری دربارهٔ دنیای اطراف خود جمع‌آوری کنند و روابط علت و معلولی را بهتر درک کنند. تحقیقات علمی بسیاری نشان داده‌اند که این نوع تعاملات می‌تواند به تقویت یادگیری در آینده کمک کند و بر اساس نظریهٔ «یادگیری از طریق انجام» (Learning by Doing) تاکید می‌کند که کودکان از طریق تجربه‌های عملی، بهتر یاد می‌گیرند. در نهایت، این رفتارها نه تنها برای سرگرمی کودک جذاب هستند، بلکه به عنوان ابزاری برای یادگیری و توسعهٔ مهارت‌های اجتماعی و شناختی نیز عمل می‌کنند.
روانشناسی کودک نقش حیاتی در فرآیند رشد و تربیت کودکان ایفا می‌کند، زیرا این علم به ما کمک می‌کند تا بفهمیم کودکان چگونه دنیا را می‌بینند و تجربه می‌کنند. هر کودک با ویژگی‌های منحصربه‌فرد روانی و رفتاری رشد می‌کند که ...
برخورد با کودک در هنگام پرتاب کردن اشیا
برای مدیریت رفتار پرتاب اشیا در کودکان، بهتر است والدین به‌جای منصرف کردن کودک، به او یاد دهند که چه اشیایی را و در چه مکان‌هایی می‌تواند پرتاب کند. این رفتار به کودک فرصتی برای یادگیری قوانین فیزیکی و تعاملات اجتماعی می‌دهد. فراهم کردن محیطی امن با اشیاء پلاستیکی و سبک، خطرات احتمالی را کاهش داده و به کودک اجازه می‌دهد انرژی خود را به شکلی ایمن تخلیه کند. والدین باید از واکنش‌های عصبی و شدید خودداری کنند، زیرا این رفتار ممکن است باعث جلب توجه بیشتر کودک و تکرار آن شود.
در مواجهه با پرتاب اشیای خطرناک، بهترین رویکرد ایجاد وقفه تربیتی است که به کودک فرصتی برای فکر کردن به عواقب رفتار خود می‌دهد. این وقفه به‌جای تنبیه فیزیکی، او را به تامل و یادگیری از اشتباهاتش تشویق می‌کند. مکالمه‌ای آرام در این موقعیت‌ها، مانند صحبت دربارهٔ خطرات چاقو، به کودک کمک می‌کند تا مفهوم ایمنی را بهتر درک کرده و انتخاب‌های هوشمندانه‌تری داشته باشد. این نوع رویکرد به کودک مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتقادی می‌آموزد.
در نهایت، پرتاب اشیا مرحله‌ای طبیعی در رشد کودکان است و والدین می‌توانند با فراهم کردن اشیاء متنوع برای بازی، به او کمک کنند تا تفاوت اشیای سبک و سنگین را درک کند. این رفتار، علاوه بر بازی و سرگرمی، فرصتی برای کودک فراهم می‌کند تا با محیط پیرامونش آشنا شود و توانایی‌های حرکتی خود را تقویت کند. استفاده از روش‌های مثبت و آموزش‌دهنده به والدین کمک می‌کند تا کودک از این مرحله به شکلی سالم و ایمن عبور کند.
آموختن اشیائی که می‌تواند پرتاب کند
آموزش کودکان نوپا دربارهٔ اینکه کدام اشیاء مناسب پرتاب هستند، به عنوان یکی از مراحل موثر در رشد آنها مطرح است، چراکه کودکان در این سنین آمادگی یادگیری قوانین جدید را دارند و می‌توانند به سرعت تشخیص دهند کدام اشیاء برای پرتاب مناسب‌اند؛ برای این منظور، والدین باید اشیاء متنوع و ایمنی را در اختیار کودک بگذارند تا او از طریق تجربه عملی، این مفهوم را بیاموزد و به تدریج درک کند که برخی اشیاء نباید پرتاب شوند، و این روند به او کمک می‌کند تا به شکل بهتری مسئولیت‌پذیر شود.
تهیه توپ‌های نرم و فومی به عنوان ابزاری ایمن برای پرتاب به کودکان این امکان را می‌دهد که بدون نگرانی از آسیب، با این مفهوم بازی کنند و مهارت‌های حرکتی و هماهنگی دست و چشم خود را تقویت کنند؛ تحقیقات نیز نشان داده‌اند که بازی‌های حرکتی نه‌تنها به توسعهٔ شناختی و اجتماعی کودکان کمک می‌کنند بلکه موجب افزایش اعتماد به نفس آنها می‌شوند، و از این رو، این فعالیت‌ها می‌توانند برای رشد همه‌جانبه کودک بسیار مفید باشند.
والدین با شرکت در بازی‌های پرتاب اشیاء می‌توانند پیوند عاطفی قوی‌تری با کودک خود برقرار کرده و به او بیاموزند که پرتاب اشیاء مناسب در زمان و مکان مناسب نه تنها سرگرم‌کننده است بلکه بخشی از بازی‌ها و فعالیت‌های روزانه کودک است؛ اگر کودک وسیله‌ای نامناسب را برای پرتاب انتخاب کند، والدین باید به‌آرامی به او توضیح دهند که این وسیله مناسب نیست و او را به استفاده از اشیاء دیگری مانند توپ تشویق کنند که مخصوص این کار هستند؛ چنین آموزشی به کودک کمک می‌کند احساسات خود را به شیوه‌ای مثبت بیان کند و با احترام با اشیاء اطراف خود برخورد کند که در آینده به ایجاد عادت‌های مثبت و رفتارهای سالم در او منجر خواهد شد.
نحوه برخورد با کودک زمانی که با فعالیتش به دیگران آسیب می‌رساند
مرحله ۱: حفظ آرامش و بررسی شرایط: ابتدا باید آرامش خود را حفظ کنید و با تن صدایی آرام به کودک نزدیک شوید تا او متوجه شود که قصد سرزنش فوری او را ندارید. در عین حال، بررسی کنید که آیا آسیبی به کسی وارد شده یا خیر. این کار باعث می‌شود کودک بداند که رفتار او عواقبی دارد و شما هم با درک شرایط از بروز واکنش‌های ناپایدار و عصبی پرهیز کنید.
مرحله ۲: جلب توجه کودک به پیامدهای رفتار: در این مرحله، کودک را به‌آرامی به سمت پیامدهای کارش هدایت کنید. مثلاً اگر وسیله‌ای که پرتاب کرده به کسی آسیب زده، او را به فرد آسیب‌دیده نزدیک کنید و از او بخواهید که آن شخص را ببیند. به کودک به زبان ساده توضیح دهید که این رفتار او به دیگران آسیب زده و آن فرد ممکن است ناراحت یا درد داشته باشد. درک پیامدهای عملش، کودک را به مسئولیت‌پذیری و توجه به دیگران هدایت می‌کند.
مرحله ۳: آموزش استفاده صحیح از انرژی و ابزارها: پس از اینکه کودک پیامدها را فهمید، به او یادآوری کنید که پرتاب کردن می‌تواند در موقعیت‌های خاص و با اشیای مخصوص انجام شود. می‌توانید اشیاء ایمن‌تری مثل توپ‌های نرم را پیشنهاد دهید و مکانی مناسب برای پرتاب آنها را معرفی کنید. به او بگویید که این نوع بازی‌ها سرگرم‌کننده هستند اما باید به درستی انجام شوند. این مرحله به کودک کمک می‌کند که انرژی خود را در راه‌های ایمن تخلیه کند و در عین حال با محدودیت‌ها آشنا شود.
مرحله ۴: تشویق به جبران و عذرخواهی (در صورت نیاز): اگر کسی آسیب دیده است، کودک را تشویق کنید که به زبان خودش از آن فرد عذرخواهی کند. این کار به او یاد می‌دهد که وقتی به کسی آسیب می‌زند، باید مسئولیت‌پذیر باشد و رفتار خود را جبران کند. نیازی به اجبار یا فشار نیست، بلکه می‌توان او را به‌صورت آرام و با تشویق به این کار هدایت کرد. این مرحله به کودک می‌آموزد که احساس همدلی داشته باشد و به احساسات دیگران احترام بگذارد.
مرحله ۵: تقویت رفتارهای جایگزین و مثبت: در نهایت، زمانی که کودک از انرژی خود به شیوه‌ای مثبت استفاده کرد و در بازی‌های ایمن شرکت داشت، او را تشویق کنید و به او بگویید که از این رفتار او رضایت دارید. تقویت این رفتارهای مثبت به او انگیزه می‌دهد که در آینده نیز راه‌های ایمن‌تر و سالم‌تری برای بازی و تعامل با دیگران انتخاب کند.
مرحله ۶: شناسایی علت اصلی رفتار: گاهی پرتاب کردن یا رفتارهای مشابه کودک، ناشی از نیازهای احساسی یا عدم توانایی در بیان احساسات است. بهتر است والدین یا مربی از او بپرسند که آیا احساس خاصی دارد یا به دلیلی این کار را انجام داده است. درک دلیل اصلی، به شما کمک می‌کند تا به‌جای برخورد صرف، راهکارهای پیشگیرانه برای رفع آن نیازها داشته باشید.
مرحله ۷: ایجاد فرصت‌های تخلیه انرژی مثبت: برخی کودکان به دلیل انرژی زیاد یا احساسات متراکم دست به رفتارهایی مانند پرتاب اشیاء می‌زنند. می‌توانید به طور منظم فعالیت‌های پرانرژی مثل بازی با توپ، دویدن یا ورزش‌های گروهی را برای تخلیه انرژی او فراهم کنید تا به مرور رفتار پرتاب اشیاء در شرایط نامناسب کمتر رخ دهد.
مرحله ۸: مرور رفتار با کودک: مدتی بعد از وقوع رفتار، وقتی کودک آرام‌تر است، می‌توانید با او دربارهٔ این موضوع گفتگو کنید. مرور دوبارهٔ این رفتار به او کمک می‌کند بهتر متوجه شود که چرا این کار مناسب نیست و می‌تواند در دفعات بعدی انتخاب‌های بهتری داشته باشد.