یکی از رفتارهایی که ممکن است والدین در دوران کودکی فرزندان خود مشاهده کنند، صحبت کردن آنها با خودشان است. این رفتار می‌تواند باعث تعجب و حتی نگرانی برخی از والدین شود، زیرا ممکن است سوالاتی در ذهن آنها شکل بگیرد که آیا این رفتار نشانه‌ای از مشکل یا اختلال است؟ یا آیا این نوع رفتار طبیعی و بخشی از رشد کودک است؟ از همین رو برای کمک به والدین عزیز در این مقاله، به بررسی این موضوع می‌پردازیم که آیا صحبت کردن کودک با خودش امری طبیعی است و چه دلایل و فوایدی می‌تواند داشته باشد و همچنین، بررسی خواهیم کرد که در چه مواقعی این رفتار نیاز به توجه بیشتری دارد و والدین باید چه اقداماتی انجام دهند، بنابراین پیشنهاد می کنیم تا انتها با ما همراه باشید.
علل و فواید حرف زدن کودک با خودش
شاید بسیاری از والدین هنگام شنیدن صدای صحبت کردن کودک خود در محیط خانه متعجب شوند و سوالاتی مانند «کودک با چه کسی صحبت می‌کند؟» به ذهنشان برسد و وقتی که با دقت به رفتار کودک خود نگاه می‌کنند، متوجه می‌شوند که او در حال حرف زدن با خودش است. این رفتار کودک ممکن است برای برخی از والدین نگران‌کننده به نظر برسد، زیرا ممکن است تصور کنند که این رفتار نشانه‌ای از یک مشکل روانی یا رفتاری است با این حال، باید بدانیم که صحبت کردن کودک با خودش به‌طور کلی امری طبیعی است و حتی می‌تواند نشانه‌ای از رشد سالم و فرآیندهای ذهنی پیچیده‌ای باشد که کودک در حال تجربه آن‌هاست.
در دوران کودکی، به ویژه در سال‌های اولیه زندگی، کودک در حال کشف دنیای پیرامون خود و یادگیری مفاهیم مختلف است و صحبت کردن با خود به عنوان یک ابزار مهم در این فرآیند، به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های زبانی خود را به خوبی تقویت کرده، احساسات و افکارش را نیز پردازش کند و حتی به‌طور مستقل برای حل مشکلات فکری خود راه‌حل‌هایی پیدا کند. این رفتار، که معمولاً در کودکان زیر 5 سال مشاهده می‌شود، در واقع یکی از نشانه‌های طبیعی رشد است و در اکثر موارد کاملاً بی‌ضرر و مفید است.
صحبت کردن کودک با خودش
صحبت کردن با خود در واقع نشان‌دهنده قدرت تخیل کودک است و قطعا این رفتار به‌ویژه در دوران خردسالی و پیش از شروع مدرسه کاملاً طبیعی است و نباید آن را نشانه‌ای از اختلال در نظر گرفت در حقیقت، وقتی کودکی با خودش صحبت می‌کند، در حال تخیل و تجسم آرزوها، احساسات و همین طور افکار خود است و این موارد می‌توانند در شکل‌گیری شخصیت و آینده کودک تاثیرات مثبتی داشته باشند به عنوان مثال، هنگامی که کودک در حال بازی کردن است و با خودش صحبت می‌کند، در واقع در حال پردازش موقعیت‌های مختلف و همچنین تصویرسازی از دنیای پیرامون خود است.
در سنین 3 تا 5 سالگی، صحبت کردن کودک با خودش نه‌تنها طبیعی است، بلکه بخش مهمی از رشد ذهنی و عاطفی او نیز محسوب می‌شود چرا که این عمل به عنوان «گفتار خودمحور» شناخته می‌شود و معمولاً در حین بازی یا فعالیت‌های خلاقانه‌ای مانند نقاشی کردن و داستان‌سازی بروز پیدا می‌کند. این گفتار به کودک کمک می‌کند تا احساسات، افکار و همین طور عواطف خود را بهتر بیان کند و ارتباط بیشتری با دنیای درونی خود برقرار سازد.
بنابراین، گفتار خودمحور بخشی از مراحل طبیعی رشد کودک است و معمولاً بعد از سن 7 سالگی و با آغاز مرحله گفتار درونی (یا تفکر درونی) کاهش می‌یابد در این مرحله، کودک دیگر کمتر با صدای بلند با خود حرف می‌زند و بیشتر از طریق تفکر درونی مسائل را پردازش می‌کند. اما این گذر از گفتار خودمحور به گفتار درونی در رشد گفتاری و زبانی کودک بسیار حائز اهمیت است، چرا که کمک می‌کند کودک در مواجهه با چالش‌ها و موقعیت‌های مختلف به‌طور مستقل‌تری تفکر کند و تصمیم‌گیری‌های بهتری داشته باشد.
اگر کودک شما در دنیای خیالی خود غرق شده و با صدای بلند با خود یا عروسک‌هایش صحبت می‌کند، نباید نگران شوید. این رفتار نشانه‌ای از تخیل و فرآیندهای شناختی طبیعی است که به او کمک می‌کند تا دنیای پیرامونش را بهتر درک کرده و مهارت‌های زبانی خود را نیز به خوبی تقویت کند. صحبت کردن با خود همچنین به کودک این امکان را می‌دهد که با تجربیات جدید ارتباط برقرار کرده و احساسات خود را به‌طور مؤثرتر مدیریت کند.
دلیل صحبت کردن کودک با خودش چیست؟
کودکان در سنین مختلف و در مراحل مختلف رشد خود به روش‌های گوناگونی با خود صحبت می‌کنند و این رفتار که در دوران کودکی بسیار رایج است، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که به شکل‌های گوناگون بروز می‌کند.
برخی از مهم‌ترین دلایل صحبت کردن کودک با خودش عبارتند از:
- خلاقیت و تخیل قوی: یکی از دلایل اصلی صحبت کردن کودک با خود، تخیل فعال و قوی اوست. در دوران کودکی، تخیل کودک در اوج خود قرار دارد و او می‌تواند دنیای خیالی پیچیده‌ای برای خود بسازد و صحبت کردن با خود در این دوران به کودک کمک می‌کند تا داستان‌ها، شخصیت‌ها و موقعیت‌های جدید خلق کرده و تخیل خود را به واقعیت تبدیل کند.
- تمایل به انجام بازی‌های نمادین: بسیاری از کودکان در این سنین به بازی‌های نمادین علاقه‌مندند و در این بازی‌ها، کودک معمولاً اشیاء یا عروسک‌ها را به‌عنوان شخصیت‌های مختلف در داستان‌های خیالی خود قرار می‌دهد. صحبت کردن با خود یا عروسک‌ها بخش عمده‌ای از این بازی‌هاست که به کودک کمک می‌کند نقش‌های مختلف را تجربه کرده و در دنیای خیالی خود غرق شود.
- پاسخ به سوالات ذهنی: کودکان همواره در حال کشف دنیای اطراف خود هستند و پرسش‌های زیادی در ذهن دارند از همین رو صحبت کردن با خود می‌تواند یک روش طبیعی برای پاسخ دادن به این سوالات باشد. آنها از این طریق ممکن است به تحلیل وضعیت‌های مختلف یا یادگیری مفاهیم جدید بپردازند.
- رشد و تکامل مهارت سخنوری: صحبت کردن با خود همچنین یکی از روش‌های طبیعی برای رشد مهارت‌های زبانی و سخنوری کودک است. با تمرین مداوم و صحبت کردن در موقعیت‌های مختلف، کودک دایره واژگان خود را گسترش می‌دهد و مهارت‌های ارتباطی خود را نیز به خوبی تقویت می‌کند.
- بیان اتفاقات روزانه: کودکان از طریق صحبت کردن با خود، روز خود را مرور می‌کنند و این کار به آنها کمک می‌کند تا تجربیات روزانه خود را در ذهن مرتب کرده و احساسات و افکار خود را نیز تحلیل کنند.
- پیدا کردن راه‌حل برای مشکلات: وقتی کودکان با خود صحبت می‌کنند، ممکن است در حال بررسی و یافتن راه‌حل‌هایی برای مشکلات و چالش‌های مختلف باشند و این می‌تواند شامل حل مسائل ساده یا حتی تصمیم‌گیری در مورد فعالیت‌هایی باشد که می‌خواهند انجام دهند.
- جلب توجه و محبت والدین و رفع احساس تنهایی: یکی از دلایلی که می‌تواند کودک را به حرف زدن با خود وادارد، احساس تنهایی و نیاز به توجه است. وقتی کودک احساس می‌کند که به‌اندازه کافی مورد توجه و محبت والدین قرار نمی‌گیرد، ممکن است برای جلب توجه آنها به صحبت با خود روی آورد و این رفتار می‌تواند به‌عنوان یک روش برای جلب توجه و ارتباط برقرار کردن با والدین باشد.
والدین باید آگاه باشند که کودکان به‌طور طبیعی به توجه و محبت زیادی نیاز دارند، آنها به‌ویژه در سنین پایین به تماس عاطفی و ارتباط نزدیک با والدین خود نیاز دارند به همین دلیل، والدین باید با دقت به صحبت‌های کودکان گوش دهند و در این ارتباط تظاهر نیز نکنند. اگر والدین با تمام حواس خود به کودکان توجه کنند، می‌توانند احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس را در آنها تقویت کرده و به رشد سالم ذهنی و اجتماعی کودک کمک کنند.
رفتار درست والدین در هنگام صحبت کردن کودک با خودش
اگر کودک شما در سنین ۳ تا ۵ سالگی است و با خود صحبت می‌کند، این رفتار کاملاً طبیعی است و جای هیچگونه نگرانی نیست ولی با این حال، رعایت برخی نکات برای تضمین سلامت روانی و رشد صحیح کودک و همچنین تقویت اعتماد به نفس و شادی او ضروری است که در ادامه، به چند نکته مهم در این زمینه اشاره می‌کنیم:
- مشاهده رفتار کودک: والدین می‌توانند به دقت رفتار کودک خود را تحت نظر داشته باشند تا اطمینان حاصل کنند که گفتار خودمحور به‌طور طبیعی و بدون مشکل انجام می‌شود و اگر رفتار کودک حالت تکراری و مداوم ندارد، نگرانی خاصی وجود ندارد و در غیر این صورت، در صورت مشاهده رفتارهای نگران‌کننده، مشورت با متخصص کاملا ضروری است.
- گوش دادن به صحبت‌های کودک: زمانی که کودک در حال حرف زدن با خود است، به صحبت‌های او با دقت گوش دهید و توجه کامل به او داشته باشید و از تنها گذاشتن کودک برای مدت طولانی خودداری کنید چرا که توجه به کودک می‌تواند به تقویت روحیه و احساس ارزشمندی او کمک شایانی کند.
- سوال از شخصیت‌های خیالی و داستان‌ها: برای درک بهتر احساسات و همچنین تفکرات کودک، می‌توانید از او درباره شخصیت‌های خیالی در بازی‌ها یا داستان‌هایی که تعریف می‌کند، سوال کنید مطمئنا این روش به شما کمک می‌کند تا دنیای خیالی کودک را بیشتر بشناسید و با او ارتباط عمیق‌تری برقرار کنید.
- حساسیت به رفتارهای تکراری: اگر کودک شما با صحبت‌های تکراری و مداوم خود را سرگرم می‌کند، باید این موضوع را جدی بگیرید، بهتر است دلیل این رفتار را پیدا کرده و در صورت نیاز به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید زیرا شناسایی علت این رفتار می‌تواند به رفع مشکلات کودک کمک کند.
- پیدا کردن مرز میان خیال و واقعیت: اگر کودک شما در سنین بالاتر از ۷ سال قرار دارد و به شکل مداوم با خود صحبت می‌کند یا در دنیای خیالی خود غرق می‌شود تا جایی که نمی‌تواند مرز میان واقعیت و خیال را تمایز دهد، ضروری است که به روانپزشک مراجعه کنید چرا که این رفتار ممکن است نیاز به بررسی بیشتری داشته باشد.
- استفاده از جملات مثبت: در ارتباط با کودک خود، از جملات مثبت و تشویقی استفاده کنید. اجتناب از کلمات منفی مانند "نکن"، "دست نزن"، "کثیف نکن" و .. به کودک کمک می‌کند تا احساس گناه نکند و در عوض حس اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند.
- گوش دادن به داستان‌های کودک: زمانی که کودک شما داستان‌های خود را تعریف می‌کند یا از ماجراجویی‌های خیالی‌اش صحبت می‌کند، حرف او را قطع نکنید و با صبر و دقت تا پایان داستان به حرف های کودک گوش دهید و از اظهار نظر بی‌مورد پرهیز کنید، همچنین می‌توانید با لبخند و یا حتی تعجب احساسات خود را در طول داستان نشان دهید تا کودک متوجه شود که شما به دنیای خیالی او توجه دارید.
- عدم توجه بیش از حد به خیالبافی: از طرفی اگر کودک متوجه توجه بیش از حد شما به صحبت‌های او با دوستان خیالی‌اش شود، ممکن است این تصور را پیدا کند که رفتار او کاملاً درست و بی‌نقص است و به این روند شدت ببخشد بنابراین، باید توجه داشته باشید که در این موارد تعادل برقرار کرده و از تأکید بیش از حد بر روی این نوع خیالبافی‌ها پرهیز کنید.
فواید صحبت کردن کودک با خودش
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، صحبت کردن کودک با خودش در سنین ۳ تا ۵ سالگی کاملاً طبیعی است و علاوه بر اینکه بخشی از فرایند رشد کودک محسوب می‌شود، در بسیاری از موارد فواید زیادی را برای رشد ذهنی، اجتماعی و عاطفی کودک به همراه دارد از همین رو در ادامه به برخی از این فواید می‌پردازیم:
- افزایش هوش کودک: تحقیقات نشان داده است کودکانی که در این دوران با خود صحبت می‌کنند، معمولاً از هوش بالاتری برخوردار هستند و این نوع گفتار، به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های تفکر انتقادی و حل مسئله خود را بهبود بخشد و در نتیجه در زمینه‌های مختلف یادگیری پیشرفت کند.
- تقویت مهارت‌های اجتماعی و کنترل احساسات: کودکانی که با خود صحبت می‌کنند، از لحاظ شخصیتی و اجتماعی معمولاً وضعیت بهتری دارند. این کودکان می‌توانند هیجانات خود را بهتر مدیریت کنند و رفتارهای تکانشی و بی‌قراری کمتری از خود نشان می‌دهند بنابراین گفتار خودمحور به کودک کمک می‌کند تا احساسات خود را بیان کند و از این طریق یاد می‌گیرد که چگونه در موقعیت‌های مختلف واکنش‌های مناسب داشته باشد.
- افزایش خلاقیت و تصویرسازی: در فرایند گفتار خودمحور، کودک معمولاً درگیر خیالبافی و تصویرسازی ذهنی می‌شود. این فعالیت‌های خیالی به رشد خلاقیت کودک کمک می‌کنند و موجب ایجاد ایده‌های نو و تجربیات جدید می‌شوند به همین دلیل، کودکانی که با خود صحبت می‌کنند، غالباً در زمینه‌های هنری مانند نقاشی، داستان‌سرایی و حتی مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی، استعداد بیشتری دارند.
- نشان‌دهنده‌ی رشد شناختی کودک: گفتار خودمحور به‌عنوان یک مرحله طبیعی از رشد شناختی کودک شناخته می‌شود و از طریق این رفتار، والدین و اطرافیان می‌توانند متوجه پیشرفت‌های شناختی کودک شوند و شاهد یادگیری مفاهیم مختلف توسط او باشند مطمئنا این فرایند به کودک کمک می‌کند تا دنیای اطرافش را بهتر درک کند و توانایی‌های ذهنی خود را نیز تقویت نماید.
با توجه به این نکات، می‌توان گفت که صحبت کردن کودک با خودش نه تنها نشانه‌ای از سلامت روانی او است، بلکه یکی از ارکان اصلی در رشد ذهنی، اجتماعی و احساسی کودک محسوب می‌شود.
چه موقع باید به متخصص مراجعه کرد؟
اگر والدین متوجه شوند که تغییرات در برنامه‌های روزانه یا شیوه‌های تربیتی موجب برانگیختن عصبانیت کودک شده و در پاسخ به آن، کودک شروع به گفتار خودمحور یا استفاده مکرر از صحبت‌های تکراری می‌کند، باید این موضوع را جدی بگیرند. در چنین مواردی، مراجعه به متخصص برای بررسی وضعیت روانی و سلامتی کودک توصیه می‌شود. صحبت‌های تکراری در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات رشدی مانند اوتیسم باشد البته، لازم به ذکر است که این علامت به‌تنهایی نمی‌تواند تشخیص قطعی باشد و برای تشخیص دقیق باید با پزشک یا روانشناس متخصص مشورت شود.
همچنین، اگر کودک در حین صحبت کردن با خودش ارتباط خود را با دنیای واقعی از دست دهد و نتواند تمایز میان واقعیت و خیال را مشخص کند، این می‌تواند یکی از علائم نیاز به مشاوره و درمان باشد در این شرایط، والدین باید به یک متخصص مراجعه کنند تا کودک تحت بررسی‌های دقیق‌تری قرار گیرد و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود. این توجه و اقدام به موقع می‌تواند در جلوگیری از پیچیده‌تر شدن مشکلات کودک و کمک به درمان به‌موقع موثر باشد.